 Biografia
Strawinski Igor F.
Strawinski, Strawiński, Igor F., ur. 17 VI 1882, Oranienbaum k. Petersburga, zm. 6 IV 1971, Nowy Jork,
kompozytor rosyjski.
Kalendarium
17 VI 1882
urodził się w Oranienbaumie k. Petersburga
1910
wyjechał do Szwajcarii
premiera baletu Ognisty ptak w Les Ballets Russes Diagilewa
1913
premiera baletu Święto wiosny, zakończona skandalem
1920
przeprowadził się do Francji
balet Pulcinella, początek okresu neoklasycznego
1927
oratorium Oedipus Rex
1930
Symfonia psalmów na chór i orkiestrę
1939
przeniósł się na stałe do USA
1951
dyrygował prawykonaniem opery Rake’s Progress w Wenecji
1952
Kantata — początek okresu techniki serialnej
6 IV 1971
zmarł w Nowym Jorku
Urodził się 17 VI 1882 w Oranienbaum koło Petersburga. Dzięki ojcu, śpiewakowi Opery Cesarskiej w Petersburgu, wcześnie poznał wiele wybitnych dzieł operowych, m.in. autorstwa P. Czajkowskiego i M. Glinki. W 1905 ukończył studia prawnicze w Petersburgu, gdzie jednocześnie od 1903 studiował u N. Rimskiego-Korsakowa instrumentację, a samodzielnie harmonię i kontrapunkt.
Paryż — współpraca z Les Ballets Russes
Na pierwsze kompozycje Strawinskiego zwrócił uwagę impresario baletowy, S. Diagilew; dla jego zespołu, Les Ballets Russes, kompozytor napisał balety wystawiane w Paryżu: Ognisty ptak (1910), Pietruszka (1911) i Święto wiosny (1913). Od 1910 przebywał w Szwajcarii, 1915 debiutował w Genewie jako dyrygent. W 1920–39 działał we Francji, wiążąc się z artystyczną elitą Paryża (J. Cocteau, A. Gide, P. Picasso, H. Matisse, N. Gonczarowa, L. Miasin, K. Jooss, B. Niżyńska, Ida Rubinstein i in.). W 1925 odwiedził Stany Zjednoczone; 1934 otrzymał obywatelstwo francuskie po nieudanej próbie uzyskania obywatelstwa polskiego (Strawinski, legitymując się polskimi korzeniami, chciał odzyskać swą posiadłość w Uściługu, który po I wojnie światowej znalazł się w granicach państwa polskiego).
Pobyt w Stanach Zjednoczonych
Na początku II wojny światowej osiadł w Hollywood (1945 otrzymał obywatelstwo amerykańskie). Związki z Europą odnowił po wojnie: 1948 napisał Mszę dla Mediolanu, 1951 dyrygował prawykonaniem opery The Rake’s Progress w Wenecji, 1957 koncertowym wykonaniem baletu Agon w Donaueschingen; 1962 odwiedził ZSRR, 1965 Polskę. Zmarł 6 IV 1971 w Nowym Jorku.
Okres rosyjski — utwory baletowo-orkiestrowe
W twórczości kompozytorskiej Strawinskiego — pełnej zaskakujących wolt stylistycznych — wyróżnia się 3 okresy: rosyjski, neoklasyczny i serialny. W tzw. okresie rosyjskim dominowały utwory baletowo-orkiestrowe, w większości oparte na ludowych podaniach i nawiązujące do ludowej muzyki rosyjskiej; w orkiestrowych Ogniach sztucznych (1909) i w Ognistym ptaku widać jeszcze wpływy dzieł N. Rimskiego-Korsakowa; w balecie Pietruszka, oddającym sceny wiejskiego jarmarku, rozpoczął się proces emancypacji rytmu, osiągnął on punkt kulminacyjny w Święcie wiosny, opartym na pogańskich obrzędach (prawykonanie tego baletu zakończyło się głośnym skandalem ze względu na protesty części słuchaczy); do rosyjskiego okresu zalicza się też m.in. burleskę Lis (Paryż 1922) i balet Wesele (Paryż 1923).
Okres drugi — muzyka symfoniczna i kameralna
Po I wojnie światowej w twórczości Igora Strawinskiego następował powolny zwrot ku stylowi neoklasycznemu, zwłaszcza w serii baletów (wystawianych głównie w Paryżu) i utworów symfonicznych, opartych na muzycznej stylizacji i persyflażu, nawiązujących do muzyki: G.B. Pergolesiego (Pulcinella 1920), P. Czajkowskiego (Pocałunek wróżki 1928), G. Rossiniego, C.M. von Webera, L. Delibesa (Gra w karty, Nowy Jork 1937), M. Glinki i A. Dargomyżskiego (opera buffa Mawra 1922), chorału gregoriańskiego (Symfonia psalmów na chór i orkiestrę 1930), baletu klasycznego (Apollo i Muzy, Waszyngton 1928), muzyki Ch.W. Glucka i W.A. Mozarta, G. Verdiego i Ch. Gounoda (opera The Rake’s Progress, Wenecja 1951) oraz J.S. Bacha (Concerto in Es „Dumbarton Oaks” na orkiestrę kameralną 1938). Kompozytor interesował się też jazzem (Ragtime na 11 instrumentów 1918, wersja fortepianowa 1919, Piano Rag-Music 1919, Hebanowy koncert na orkiestrę jazzową 1946 i in.), jednocześnie, poczynając od 3 Utworów na kwartet smyczkowy (1914), eksperymentował na polu muzyki kameralnej (Concertino na kwartet smyczkowy 1920, wersja na 12 instrumentów 1952, Oktet na instrumenty blaszane 1923, Duo concertant na skrzypce i fortepian 1932, Concerto na 2 fortepiany 1935, Sonata na 2 fortepiany 1944).
Okres trzeci — technika serialna
Okres trzeci rozpoczął się ok. 1952, gdy Strawinski zainteresował się techniką serialną. W Kantacie na sopran, tenor, chór żeński i mały zespół instrumentalny (1952) kompozytor zbliżył się do kierunku reprezentowanego przez A. Schönberga i A. Weberna; techniką serialną posłużył się też w Septecie (1953), In Memoriam Dylan Thomas na tenor, kwartet smyczkowy i 2 puzony (1954) i w balecie Agon (Nowy Jork 1957). Niezależnie od meandrów stylistycznych charakterystyczne dla całej twórczości Strawinskiego są: mistrzowska instrumentacja, motoryczność, asymetria rytmiczna, polirytmia, krótkie motywy melodyczne, stanowiące reakcję na „nieskończoną melodię” R. Wagnera, często występująca politonalność, w sferze zaś estetyki — przeciwstawienie się tradycji neoromantycznej.
Inne ważniejsze utwory: orkiestrowe i koncertowe (Scherzo fantastique 1909, Symfonia na instrumenty dęte — In memoriam C. Debussy, 1921, Capriccio na fortepian i orkiestrę 1929, Concerto in D na skrzypce i orkiestrę 1931, Symphony in C 1940, Circus Polka na orkiestrę dętą blaszaną 1942, Scherzo à la Russe na orkiestrę dętą blaszaną 1944, Symfonia w 3 częściach 1946, Movements na fortepian i orkiestrę 1960, Monumentum pro Gesualdo da Venosa 1960), fortepianowe (4 Études 1908, Étude pour pianola 1917, Serenade in A 1926, Tango 1940), wokalno-instrumentalne — na chór lub solistów, chór i zespół instrumentalny (kantaty: Zwiezdoliki 1911, Babel 1945, A Sermon, a Narrative and a Prayer 1961, ponadto: oratorium Oedipus Rex 1927, wykonanie sceniczne: Berlin 1928, Persefona, melodrama 1934, Gwiaździsty sztandar 1941, Msza 1948, Canticum Sacrum 1956, Threni 1958), na głos solo i zespół instrumentalny (Trois Poésies de la lirique japonaise 1913, Pribautki 1919, Berceuses du chat 1916, 3 Songs from William Shakespeare 1953), na głos i fortepian (The Owl and the Passy-Cat 1966), na chór a cappella, sceniczne (opera Słowik, Paryż 1914, Historia żołnierza, Lozanna 1918, balet Orfeusz, Nowy Jork 1948); pisma: Kroniki mojego życia (1935, wydanie polskie 1974), Poetyka muzyczna (1942, przekład polski w «Res Facta» 1970, z. 4).
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
