 Cerkiew w Smolniku
Cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku – cerkiew prawosławna, następnie cerkiew greckokatolicka w Smolniku. Od 1974 filialny kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP parafii św. Stanisława Biskupa w Lutowiskach.
W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie. Włączona do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.
Historia
Pierwsza znana wzmianka o istnieniu prawosławnej cerkwi w Smolniku pochodzi z rejestru poborowego ziemi sanockiej z 1589 roku. Przypuszcza się, że drewniana świątynia mogła być zbudowana już od momentu powstawania wsi, czyli po roku 1530. Cerkiew uległa najprawdopodobniej pożarowi lub powodzi. Druga prawosławna cerkiew w Smolniku powstała w 1602 roku, a jej proboszczem był Jan Hryniewiecki. Cerkiew ta została spalona w październiku 1672 roku najprawdopodobniej w wyniku najazdu Tatarów. Po 1672 roku wzniesiono kolejną cerkiew drewnianą w nieco innej lokalizacji mającej zapewnić lepszą ochronę przed najazdami. Od 1697 roku prawosławna eparchia przemyska zostaje podporządkowana strukturom unickim i od tego roku parafia smolnicka funkcjonuje jako taka.
Budowa nowej, czwartej w kolejności, świątyni zakończona została oficjalnie 1 sierpnia 1791. Całe wyposażenie starej świątyni zostało przeniesione do nowej cerkwi. Pierwszym parochem cerkwi z 1791 roku był Daniel Hryniewiecki. Pierwszy gruntowny remont cerkwi został przeprowadzony w 1921 roku przy znacznym wsparciu finansowym miejscowej gromady. Nastąpiła wymiana dachu gontowego na blaszany oraz dokonano renowacji ikonostasu. Funkcję parafialnej świątyni greckokatolickiej pełniła do 1951 roku (zawarcie umowy między PRL a ZSRR, w wyniku której Smolnik powrócił do granic Polski, zaś miejscowa ludność została wysiedlona do USRR). Opuszczona świątynia wraz z cerkiewnym cmentarzem była dewastowana, rozgrabiana, zamieniona na magazyn. W latach 1969-1970 przeprowadzono podstawowe prace remontowe. 6 marca 1969 roku cerkiew została wpisana do rejestru zabytków, co miało sprzyjać możliwości udzielenia pomocy finansowej i polepszenia jej sytuacji. Część wyposażenia cerkwi w Smolniku została zakwalifikowana do przeniesienia do składnicy pocerkiewnych ruchomości w Łańcucie.
We wrześniu 1973 r., na zlecenie Ministra Kultury i Sztuki, sporządzono opinię dotyczącą stanu technicznego kilku zabytkowych cerkwi w ówczesnym województwie krośnieńskim, w tym cerkwi w Smolniku. Cerkiew pozostawać miała w bardzo dobrym stanie technicznym. Od lat 70. XX wieku parafia rzymskokatolicka dążyła do przejęcia świątyni. W 1974 cerkiew formalnie przekazano parafii rzymskokatolickiej, która przystosowała ją do własnych celów wprowadzając odmienny, od dotychczasowego, porządek wewnątrz świątyni zacierając jej historyczny wygląd świadczący o tradycjach liturgicznych i kulturze okolicznej ludności. Generalny remont świątyni został przeprowadzony w latach 2004-2005. W 2009 r. rozpoczęto prace konserwatorskie polichromii znajdujących się na ścianach i w kopule prezbiterium, a także wykonano aranżację prezbiterium. Na przycerkiewnym cmentarzu, który był niejednokrotnie dewastowany zachowało się tylko kilka nagrobków.
21 czerwca 2013 roku smolnicka cerkiew została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Architektura i wyposażenie
Cerkiew w Smolniku reprezentuje typ bojkowski. Jest to dzisiaj jedyny zachowany obiekt sakralny tego typu w Bieszczadach i jeden z trzech w całym kraju. Świątynia jest trójdzielna, z nawą, prezbiterium i przedsionkiem równej wysokości, ale nierównej szerokości – nawa jest wyraźnie większa. Wszystkie części budynku wieńczą cebulaste kopułki z krzyżami na szczycie namiotowych dachów. Całość okala okap.
Ikonostas znajdujący się pierwotnie w świątyni został zniszczony po 1951. Jedynym elementem oryginalnego wyglądu cerkwi jest fragment polichromii przedstawiający kotarę podtrzymywaną przez anioły oraz puste kartusze, w których pierwotnie znajdowały się postacie proroków starotestamentowych. Ikony Zaśnięcia Bogurodzicy i Bogurodzicy Hodigitria ze smolnickiej cerkwi, datowane na 1547 rok znajdują się obecnie w Muzeum Sztuki Ukraińskiej we Lwowie, zaś ikony Apostołów Deesis znajdują się w muzeum w Łańcucie.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
