 Zwiedzaj razem z Grupa Media Informacyjne
Babiogórski Park Narodowy – regiony i ich mieszkańcy
Babia Góra dzisiaj łączy mieszkańców jej podnóży. Organizowane są dla nich imprezy folklorystyczne skupione na tradycji i dziedzictwie regionu. Różnice w stroju i folklorze poszczególnych grup są atrakcją turystyczną. Wiele osób wybiera się na Orawskie Lato, Święto Borówki czy Święto Pasterskie.
Rys historyczny
Dawne czasy osadnictwa na terenach w sąsiedztwie Babiej Góry sięgają XIV wieku, wtedy starostowie lanckorońscy prowadzili akcje osadnicze. Ostępy górskie były dobrymi terenami dla osób, które musiały się ukrywać z powodu konfliktu z prawem. Osiedlali się tu również przesiedlani z innych terenów chłopi.
Od XVII wieku. Zasiedlanie podnóży Babiej Góry odbywało się w XVII wieku. Wtedy też pojawili się tutaj Wołosi – lud koczowniczy obecnie zamieszkujący tereny dzisiejszej Rumunii. Byli wolnymi pasterzami, mogli wędrować w poszukiwaniu pastwisk. Ale Wołosi asymilowali się z miejscowymi, aż zaczęli przechodzić na stały, osiadły tryb życia lub półosiadły, bo owce wypasali nadal.
Zaczynali uprawiać ziemię i zakładać swoje wsie – jak Zawoja i Skawica. Otrzymywali co prawda ziemię do zamieszkania, ale w terenie trudnym i do przygotowania poprzez samodzielny karczunek lasu i budowę domu. Z czasem zaczęły na tych terenach powstawać przysiółki i wsie.
Jednak trudne warunki oraz bieda sprawiały, że wielu mieszkańców wybrało inny tryb życia – zaczynali rozboje i postawili na zbójnictwo. Ukształtowanie terenu i ogromne tereny niedostępnych lasów im sprzyjały i służyły jako schronienie Napadali na ludność, zagrody chłopskie, plebanie czy pasterskie szałasy.
Krótka charakterystyka grup lokalnych zamieszkujących u podnóży Babiej Góry
Tereny wokół Babiej Góry zamieszkują Górale Babiogórscy oraz Orawiacy, a z nimi z kolei sąsiadują Kliszczacy, Górale Żywieccy oraz Podhalanie. Różnią się m.in. gwarą, językiem, strojem i folklorem, ale mają też cechy wspólne – jak m.in. podstawy gospodarowania (hodowla i pasterstwo). Ukształtowanie terenu i podziały administracyjne sprawiły, że z czasem powstały tu różne góralskie grupy etnograficzne. Nie bez znaczenia były też fakt, że trwał okres feudalny.
Babiogórcy należeli do królewszczyzny, a Orawianie byli poddanymi króla węgierskiego. Po rozbiorach trafiły jednak pod panowanie austriackie. Surowe, trudne warunki klimatyczne, ubogie ziemie i gęste lasy kształtowały ich postawę i wyrabiały w nich zręczność, siłę, odwagę. Miejsce życia z kolei sprawiało, że musieli nauczyć się samodzielności i być samowystarczalni.
Babiogórcy. Babiogórcy stanowią osobną grupę etnograficzną – to górale mieszkający we wsiach na północnych stokach Babiej Góry – jak Białka, Zawoja, Skawica, Grzechynia czy Sidzina. Są zaliczani do Górali Beskidzkich, mają swój styl budownictwa, gwarę, stroje ludowe, tradycje oraz obrzędowość.
Podstawą ich życia na tych terenach były – do połowy XX wieku – przede wszystkim uprawa roli, pasterstwo i praca w lesie. Jednak rozwijała się także działalność turystyczna ze względu na coraz częstsze pobyty letników udających się na wczasy u podnóża Babiej Góry. Z czasem u Babiogórców doszło do zagubienia świadomości własnej odrębności jako grupy etnograficznej. Dzisiaj młodzi starają się odkrywać na nowo tradycje swoich przodków.
Orawianie. Orawa to górzysta kraina, gdyż u jej granic wznosi się Babia Góra. U południowych podnóży Babiej Góry Orawa żyją również Orawianie. Dla Orawian to ich Mała Ojczyzna, zachwycająca bogactwem przyrodniczym i kulturowym, a kultywowanie tradycji jest dla nich dumą i zaszczytem. Orawianie zajmują obszary przygraniczne po polskiej i po słowackiej stronie. Te tereny obejmują Kotlinę Orawską aż po brzegi jeziora Orawskiego, powstałego w 1953 roku.
Krajobraz Krainy Orawskiej wyróżnia się malowniczością – są tu pagórki, świerczyny, zagony pól. Ponadto to właśnie na Orawie znajdują się cenne torfowiska, gdzie żyje wiele rzadkich gatunków zwierząt i roślin.
Orawianie zajmowali się hodowlą bydła i owiec, rolnictwem oraz rzemiosłem (skóry, lnu, wełny, drewna). W związku z tradycyjną hodowlą owiec i bydła, rozwinięte było u Orawian też garbarstwo i kuśnierstwo – tworzyli m.in. serdaki, orawskie kożuchy i czapki. Mieszkali tu rzemieślnicy specjalizujący się w produkowaniu takiej odzieży. Rozwijała się też inna działalność – ze względu na to, że były to tereny granicy, rozwijał się przemyt (tytoniu, alkoholu, obuwia itd.). Utrzymywał się aż do początku XXI wieku.
Kliszczacy. To kolejna grupa etnograficzna, której przedstawiciele żyją na obszarach podnóża Babiej Góry. Zamieszkują okoliczne wsie i miejscowości – jak Lubień, Krzczonów, Stróża, Skomielna Czarna, Tokarnia, Więcierza i Więciórka. Głównymi zajęciami Kliszczaków było rolnictwo oraz wypas owiec. Ich męski strój obejmował koszulę płócienną, białe spodnie, sukienną kamizelkę niebieską lub ciemnoczerwoną i pasek skórzany. Jako strój wierzchni zakładano z kolei tzw. gunię oraz „gacie” z frędzlami. Kobiety nosiły lnianą koszulę i spódnicę w kolorze granatowym z dekoracyjnym białym wzorem i kierpce.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
