 Zwiedzaj razem z Grupa Media Informacyjne
Kilimandżaro – góra w północnej Tanzanii, leżąca przy granicy z Kenią. Jest najwyższą górą Afryki i jedynym miejscem na kontynencie, gdzie śnieg jest całoroczny. Jest jednym z najwyższych samotnych masywów. W jego skład wchodzą trzy szczyty będące pozostałością po trzech wulkanach:
- szczyt Uhuru na wulkanie Kibo (Kilimandżaro) – 5895 m n.p.m.,
- Mawenzi[w innych językach] – 5150 m n.p.m.,
- Shira – 3940 m n.p.m.
Uhuru wznosi się około 4900 metrów ponad otaczającymi masyw terenami.
Historia
Etymologia
Pochodzenie nazwy Kilimandżaro nie jest znane. Niemiecki misjonarz Johann Ludwig Krapf, opisując ją w latach 60. XIX wieku, przekazał, że tak nazywali górę mieszkańcy wybrzeża, posługujący się językiem swahili. Nazwa masywu miałaby pochodzić z połączenia dwóch słów - kilima (góra) oraz njiaro (karawana). To tłumaczenie budzi jednak sporo wątpliwości. Możliwe, że nazwa została zniekształcona przez Europejczyków (góra w języku swahili to mlima). W dziewiętnastowiecznych relacjach można napotkać także tłumaczenia takie jak "wielka góra" bądź "jasna góra"[1].
Początki eksploracji
Jeszcze przed przybyciem Europejczyków wokół masywów wulkanicznych mieszkały liczne koczownicze plemiona. Kilimandżaro wśród nizin było czymś niezwykłym dla tamtejszych mieszkańców. Budziło wśród nich grozę do tego stopnia, że nazwali go Górą złych duchów. Niektóre plemiona (np. Masajowie) oddawały boską cześć Górze światłości. Zainteresowanie wyżyną wzrosło w XIX wieku, gdy Tanganika, na terenie której znajdowała się wówczas Kilimandżaro, stała się kolonią niemiecką.
5 października 1889 roku, niemiecki kartograf pochodzący z Lipska, profesor Hans Meyer wraz ze swoim przewodnikiem Austriakiem Ludwikiem Purtschellerem, stanęli na szczycie Kilimandżaro. Dosyć szybko zauważono walory turystyczne góry i w 1898 roku wytyczono pierwszy szlak turystyczny, który prowadził na sam szczyt. W 1932 na zboczach powstało pierwsze schronisko. Pierwszym Polakiem, który zdobył Kilimandżaro był Antoni Jakubski, zoolog. Było to w 1910 roku.
Ochrona przyrody
Wcześnie zauważono też walory przyrodnicze masywu Kilimandżaro – już w 1921 roku powstał tu rezerwat przyrody. W 1973 roku wyższe piętra masywu powyżej linii drzew (ok. 2700 m n.p.m.) objęto ochroną w ramach Parku Narodowego Kilimandżaro (ang. Kilimanjaro National Park) o powierzchni 753 km². Park został udostępniony turystom w 1977 roku, a w 1987 roku wpisano go na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Konflikt kenijsko-tanzański
Kilimandżaro
Widok na Kilimandżaro od strony Kenii
Do roku 1977 masyw Kilimandżaro był często odwiedzany przez turystów, głównie z Europy Zachodniej. Zarabiała na nich jednak tylko Kenia. Tanzania, w granicach której leży Kilimandżaro, nie otrzymywała z tego żadnych profitów. 4 lutego tego samego roku władze Tanzanii zamknęły granice. Zarekwirowano blisko 200 jeepów i 27 samolotów. W niedługim czasie Tanzania stworzyła własny sektor turystyczny, wybudowała wiele hoteli i pensjonatów. Każdy, kto chciał zobaczyć Kilimandżaro, musiał przyjechać do Tanzanii. Dochody były jednak niewielkie, czego skutkiem było ponowne otwarcie granic w 1983.
Kibo
Jest to najwyższy wulkan w wulkanicznym masywie Kilimandżaro, położony na terytorium państwa Tanzania. Wznosi się na wysokość 5895 m n.p.m. i tym samym jest najwyższym szczytem w Afryce.
Mawenzi
Mawenzi Peak jest drugim pod względem wysokości szczytem Kilimandżaro po szczycie Kibo (5149 m n.p.m.) i jednocześnie trzecim pod względem wysokości szczytem w Afryce po Kibo i Mount Kenya, który przewyższa Mawenzi o 50 metrów[2].
Rodzaje pięter
Las na Kilimandżaro
Rozbudowany układ pięter roślinnych – od podnóża: stepy, rzadkie suche lasy, wiecznie zielone lasy górskie, roślinność krzewiasta, łąki górskie, wieczne śniegi.
Kilimandżaro ma dużą różnorodność typów lasów na wysokości 3000 m, zawierających ponad 1200 gatunków roślin naczyniowych. Regiel lasów wiecznie zielonych (z rodzaju Ocotea) występuje na wilgotnym, południowym zboczu. Lasy krzewów z rzędu malpigowców i jałowców rosną na suchym stoku północnym. Lasy wrzośców piętra subalpejskiego na wysokości 4100 metrów są najwyżej położonymi lasami w Afryce. Pomimo ogromnej różnorodności biologicznej, liczba endemitów jest niewielka. Jednakże relikty lasów w najgłębszych dolinach najniższych uprawianych obszarach sugerują, że górę Kilimandżaro w przeszłości porastała bogata flora, z ograniczonym zasięgiem występowania gatunków znanych tylko z gór Eastern Arc. Mała liczba endemitów może być raczej wynikiem zniszczenia niżej położonych lasów niż młodego wieku góry. Inną cechą lasów Kilimandżaro jest brak strefy bambusa, która występuje we wszystkich innych wysokich górach Afryki wschodniej, z podobną wartością opadów. Yushania alpina jest ulubionym pokarmem słoni i bawołów. Na Kilimandżaro przedstawiciele megafauny występują na północnych stokach, gdzie jest zbyt sucho aby rozwinęła się strefa bambusów.
Pogoda i klimat
Przeważa klimat równikowy, górski. Na wyższych poziomach jest zimniej.
Pogoda w północnej Tanzanii dobrze ilustruje typowy tropikalny klimat z suchą i deszczową porą roku. Temperatura rzadko spada poniżej 25–35 °C (77–95 °F). Marzec-maj to pora deszczowa z wysokimi opadami. Listopad–początek grudnia to mała pora deszczowa.
Podczas wędrówki na Kilimandżaro występuje znaczna różnica temperatur, od gorącej u podnóża do bardzo zimnej na szczycie (szczególnie w nocy, kiedy temperatura spada poniżej –15 °C). Wraz ze wzrostem wysokości opady deszczu i dzikie zwierzęta stopniowo są coraz mniejsze[3].
Opady
Ponieważ Kilimandżaro leży w środkowej części Afryki, wyróżnia się dwie pory – suchą i deszczową. Ta ostatnia dzieli się na dwa okresy:
- deszczów długich – od kwietnia do czerwca,
- deszczów krótkich – od października do grudnia.
Stosunkowo suchymi miesiącami są styczeń, luty, marzec, lipiec, sierpień i wrzesień. Średnia ilość opadów jest uzależniona od wysokości n.p.m. oraz strony zbocza. Waha się pomiędzy 2500 mm rocznie (rejony wschodnie na wysokości 3000 m) a 250 mm (na szczycie). Śniegami jest pokryte blisko 4 km² powierzchni szczytu.
Polacy na Kilimandżaro
Pierwszym Polakiem, któremu udało się zdobyć szczyt Kilimandżaro był Antoni Jakubski w 1910 roku[4]. Od tamtego momentu Polacy niejednokrotnie zdobywali Dach Afryki[4].
22 lutego 2021 roku w czasie wyprawy na Kilimandżaro, tuż po zdobyciu szczytu, zmarł polski podróżnik Aleksander Doba[4].
Kilimandżaro w kulturze
Motyw Kilimandżaro pojawia się w wielu dziełach sztuki, literaturze i filmie. Ernest Hemingway napisał o nim w swym opowiadaniu Śniegi Kilimandżaro (zostało ono zekranizowane – w rolach głównych wystąpili Ava Gardner i Gregory Peck). Akcja książki i filmu animowanego Król Lew rozgrywa się w scenerii Kilimandżaro. Zespół Lady Pank nagrał piosenkę „Moje Kilimandżaro”.
Kenia (ang. Mount Kenya, suahili Mlima Kenya[1][a]) – masyw wulkaniczny w Kenii, wysokość 5199 m n.p.m. (szczyt Batian), najwyższy szczyt w Kenii i drugi szczyt w Afryce, po Kilimandżaro. Leży nieznacznie na południe od równika, około 150 km na północ od stolicy Kenii – Nairobi.
Góra jest ważnym źródłem wody dla dużej części populacji Kenii – swe źródła mają tu dwie największe rzeka Kenii – Tana i Ewaso Ng'iro.
W 1997 roku Park Narodowy Góry Kenia został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Jej południowe, nawietrzne stoki i pola uprawne są zamieszkane przez bantuski lud Embu.[2]
Historia
Pierwszym Europejczykiem, który odkrył Kenię, był w 1849 roku niemiecki misjonarz Johann Ludwig Krapf (1810–1881)[3], przebywający w regionie wraz z Johannesem Rebmannem[w innych językach] (1820–1876) – odkrywcą Kilimandżaro[4]. Społeczność naukowa tamtych czasów nie chciała wierzyć w jego opowieści o śniegu i lodzie tak blisko równika[5]. Potwierdzenie tych faktów nastąpiło dopiero w 1883 roku, kiedy górę zobaczył Joseph Thomson (1858–1895)[5][6]. JAko pierwszy opisał wzniesienie pod względem geologicznym, uznając, że masyw to wygasły wulkan[6]. W 1887 roku Sámuel Teleki potwierdził istnienie krateru[6]. W 1893 roku ekspedycja pod kierownictwem Johna Waltera Gregory'ego[w innych językach] osiągnęła lodowiec Lewis Glacier na wysokości 5000 m.[7] Najwyższy szczyt masywu (Batian – 5199 m n.p.m.) po raz pierwszy zdobył Halford John Mackinder (1861–1947) w 1899 roku[8]. Dziś na szczyt prowadzi wiele szlaków oraz tras wspinaczkowych, a najpopularniejsze to „Naro Moru”, „Chogoria” i „Sirimon”[9].
Geografia
Główne szczyty i lodowce Kenii
Kenia to masyw wulkaniczny leżący nieznacznie na południe od równika[10]. Dawny stratowulkan powstały w pliocenie[11], zbudowany jest z bazaltów, trachitów, fonolitów i kenitów[12].
Najwyższy szczyt masywu – Batian osiąga wysokość 5199 m n.p.m. – jest to najwyższy szczyt w Kenii i drugi – po Kilimandżaro – pod względem wysokości szczyt w Afryce[13]. Jego wybitność wynosi 3825 metrów[14].
Góra jest ważnym źródłem wody dla dużej części populacji Kenii – swe źródła mają tu dwie największe rzeka Kenii – Tana i Ewaso Ng'iro.
Najwyższe szczyty masywu
Lista podana za Balliett (2016):
Batian – 5199 m n.p.m.
Nelion – 5188 m n.p.m.
Point Lenana – 4985 m n.p.m.
Coryndon Peak – 4960 m n.p.m.
Point Piggot – 4958 m n.p.m.
Point Dutton – 4885 m n.p.m.
Point John – 4882 m n.p.m.
Point John Minor – 4974 m n.p.m.
Zlodowacenie
Szczyt przez tysiące lat pokryty był lodowcem, co spowodowało daleko posuniętą erozję wierzchołka i zboczy. Przypuszczalnie pierwotna wysokość wulkanu wynosiła około 6000 m, czyli więcej niż Kilimandżaro[16]. Pozostałością po lodowcach górskich są U-kształtne doliny oraz moreny. Najniżej schodziły one do wysokości 3300 m. Obecnie lodowce nie schodzą niżej niż 4650 m.
Deglacjacja postępuje stopniowo od początku XX w.[19] W 1929 roku na górze odnotowano 17 lodowców, w 2004 rok – 10 a w 2016 – 9[21]. Według prognoz wszystkie lodowce mogą zaniknąć całkowicie do 2050 roku.
Flora i fauna
Lobelia na zboczu Kenii
Do wysokości 1200 m górę porastają lasy równikowe, do 3200 m wilgotne lasy górskie i sawanny, wyżej łąki wysokogórskie a najwyższe partie pokrywają śnieg i lodowce.
Występuje tu 13 gatunków roślin endemicznych[23], m.in. Dendrosenecio[w innych językach] i lobelie[24]. Do endemicznych gatunków zwierząt zalicza się m.in. Tachyoryctes rex[w innych językach] i Surdisorex polulus[w innych językach][24].
Ochrona środowiska
Powyżej 3300 m góra objęta jest ochroną w ramach Parku Narodowego Góry Kenia (ang. Mount Kenya National Park)[13]. W 1932 roku ustanowiono tu rezerwat przyrody, a w 1949 roku – park narodowy o powierzchni 715 km²[25]. W 1978 roku park został ustanowiony rezerwatem biosfery UNESCO. W 1997 roku Park Narodowy Góry Kenia został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[26].
Kultura i religia
Tradycyjne społeczności, m.in. Kikuju, Meru czy Embu uznają Kenię za świętą górę. Śnieg na szczycie uznawany jest za boski[25]. Na górze znajduje się wiele świętych miejsc – wzniesień, jezior, jaskiń czy zagajników[25]. Porastający górę Ficus natalensis[w innych językach] czczony jest jako święte drzewo.
Kikuju wierzą, że bóg, stwórca świata Ngai rezyduje na ziemi na górze Kenia. Według mitu stworzenia, Ngai pokazał pierwszemu Kikuju stworzony przez siebie świat ze szczytu Kenii i zapowiedział, że jeśli kiedykolwiek będzie w potrzebie, to ma złożyć ofiarę i wznieść ręce w stronę góry[27]. Wszystkie najważniejsze obrzędy Kikuju – związane z poświęceniem domu, zawarciem związku małżeńskiego czy rozstrzyganiem sporów – wymagają zwrócenia się w stronę góry i prośby o błogosławieństwo Ngai[28]. Góra pełni ponadto centralną funkcję w inicjacji w wiek dorosły oraz w rytuałach sprowadzających deszcz..
Mount Elgon – wygasły wulkan tarczowy w Afryce Wschodniej na granicy Kenii i Ugandy. Jego kaldera ma średnicę około 8 kilometrów.
Charakterystyka
Góra posiada pięć głównych szczytów:
Wagagai (4321 m) – w Ugandzie
Sudek (4302 m) – w Kenii i Ugandzie
Koitobos (4222 m) – w Kenii
Mubiyi (4211 m) – w Ugandzie
Masaba (4161 m) – w Ugandzie
Gleby Mount Elgon złożone są głównie z czerwonego laterytu. Na stokach góry ma swoje źródła kilka rzek (m.in. Suam, Nzoia i Turkwel), z których część zasila Jezioro Wiktorii, a część Jezioro Turkana. Rzeka Suam zasilana jest wodami z gorących źródeł położonych we wnętrzu krateru na wysokości 3500 m n.p.m. Najobfitsze opady występują od końca kwietnia do maja oraz w sierpniu i wrześniu[1].
Parki narodowe
Część terenów Mount Elgon i obszarów przyległych objęta jest ochroną w ramach dwóch Parków Narodowych Mount Elgon – jeden położony jest w Kenii, drugi w Ugandzie. Oba parki zostały przez organizację UNESCO wpisane na listę rezerwatów biosfery – kenijski park w 2003 roku, zaś ugandyjski w 2005 roku.
Historia zdobycia
Pierwszym Europejczykiem, który dostrzegł górę był Stanley, który nazwał ją Masaba, ale do dziś pozostają wątpliwości, czy ta identyfikacja (1875) była poprawna. Jako pierwszy zwiedzający górę podawany jest często geolog Joseph Thomson. Badał on m.in. groty na południowych stokach. Szczyt zdobyli w 1890 Frederick John Jackson (późniejszy gubernator Ugandy i Kenii), E.W. Gedge i J. Martin, jednak geografowie nie są pewni, o który dokładnie wierzchołek mogło wówczas chodzić. Source: Wikipedia.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
