 Psychologia koloru w architekturze
Kolor jest nieodłącznym elementem otaczającego nas świata, zarówno w naturze, jak i stworzonego przez człowieka. W rzeczywistości nie jest on właściwością przyporządkowaną istniejącym rzeczom, lecz cechą tworzoną przez ludzki mózg, zależną od długości odbitej od nich fali świetlnej. W latach czterdziestych ubiegłego wieku dowiedziono, że system endokrynologiczny człowieka w określony sposób reaguje na otaczające go barwy, nawet jeśli nie są one przez niego w danym momencie obserwowane. Ludzki organizm reaguje bowiem nie na kolor, lecz na energię fal świetlnych odbijanych przez dany przedmiot. Wszystko to sprawia, że rola koloru w architekturze i otaczającej nas przestrzeni nie jest wyłącznie dekoracyjna, lecz może mieć szczególny wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie.
Kolor w architekturze na przestrzeni wieków
Jeśli przyjrzymy się architekturze antycznej czy średniowiecznej, dostrzeżemy, że kolor był podstawowym narzędziem dekoracyjnym podkreślającym piękno wnętrz i zewnętrznych fasad budynków. Architekt musiał umiejętnie dobrać kolorystykę każdego elementu budowlanego, oczywiście nie ze względu na psychologię, lecz na piękno i symbolikę budynku, na które składało się bogactwo form budowlanych, detali malarskich i rzeźby. Choć nie jest to powszechnie wiadome, kolorami pokryte były świątynie w Starożytnej Grecji czy gotyckie kościoły okresu Średniowiecza, a wnętrza zdobiono kolorowymi polichromiami. Dziś zapomina się o dekoracyjnej wartości koloru. Zamiast tego projektuje się obiekty pasujące do aktualnej architektonicznej mody. Dominują dziś barwy nienarzucające się –neutralne, proste, monochromatyczne, dopasowane do istniejącej zabudowy. Dla krajobrazu architektonicznego jest to oczywiście zjawisko pozytywne, bo im mniej kolorystycznej rozbieżności, tym przestrzeń lepiej się prezentuje. Gdyby jednak spojrzeć na tę kwestię od strony psychologicznej, należy uznać, że człowiek będzie się lepiej czuł w przestrzeni wypełnionej kolorem. Szarość, biel i czerń skojarzą się wprawdzie z elegancją, ale z drugiej strony – także z pustką, nudą i monotonią.
Kolor a psychika i zdrowie człowieka
Kolor może mieć szczególne znaczenie w miejscach, w których człowiek przebywa przez dłuższe okresy czasu: w domach, szpitalach, szkołach, biurach, a także w przestrzeniach publicznych. Otaczające nas barwy mają wpływ na naszą psychikę i fizjologię. Niektóre kolory sprawdzą się w miejscu pracy czy w szkole, gdzie potrzebna będzie większa koncentracja i zdolność szybkiego przyswajania wiedzy. Użycie odpowiednich kolorów jest szczególnie ważne w szpitalach – niektóre barwy mogą pomóc człowiekowi przy wybranych schorzeniach. Barwne, wesołe, zbliżone do domowej atmosfery wnętrze (w miejsce białych, sterylnych i zimnych pomieszczeń) poprawi ogólne samopoczucie pacjentów. W domach mieszkalnych użyte kolory powinny działać uspokajająco i wyciszająco, a w wydzielonych przestrzeniach do pracy – pobudzać kreatywność i zwiększać koncentrację. W miejscach publicznych przestrzenie przeznaczone dla dzieci powinny być wzbogacone paletą żywych i urozmaiconych barw, gdyż wpływają one pozytywnie na rozwój psychiki i percepcji u najmłodszych.
Przyjrzyjmy się zatem psychologicznemu i prozdrowotnemu oddziaływaniu poszczególnych barw:
Czerwień
Psychologiczny wpływ na: poziom energii, siłę, motywację, pewność siebie, siłę woli, odwagę, inicjatywę, uważność na detal.
Pomaga zwalczać: depresję, negatywność, nieśmiałość.
Należy unikać przy: nadmiernej złości, irytacji.
Kolor czerwony nie jest odpowiedni dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt dzieci, zwłaszcza w domach, gdyż jest on dla nich zbyt pobudzający – dziecko może mieć problemy z zasypianiem. Czerwień po jakimś czasie staje się męcząca dla ludzkiego oka, a także podnosi ciśnienie krwi i puls. Sufit pokryty tym kolorem będzie wyglądał ciężko i nieprzyjemnie, czerwone ściany optycznie zbliżą się do obserwatora, a czerwień na podłodze skojarzy się z potrzebą czujności i ostrzeżeniem. W środowisku domowym czerwień sprawdzi się w jadalni, gdyż działa pobudzająco na apetyt.
Pomarańcz
Psychologiczny wpływ na: pobudzenie pracy ciała i umysłu, wysoką samoocenę, optymizm, siłę, kreatywność, ekspresję, szczęście, otwartość, żywotność.
Pomaga zwalczać: depresję, negatywność, traumę, stres, smutek po stracie.
Kolor pomarańczowy sprawdzi się przede wszystkim na siłowniach i salach gimnastycznych, gdyż działa pobudzająco na pracę ciała i umysłu i kojarzy się z aktywnością. Pomarańczowy sufit będzie przykuwał uwagę we wnętrzu. Ściany w tym kolorze stworzą ciepłą, świetlistą atmosferę. Pomarańczowa podłoga natomiast zachęci użytkownika do mobilności i aktywności fizycznej.
Żółty
Psychologiczny wpływ na: podniesienie na duchu, oczyszczenie, szacunek do samego siebie, pewność siebie, samokontrolę, racjonalność, zadowolenie, stymulację pracy umysłu.
Pomaga zwalczać: depresję, smutek, zmęczenie, negatywność, wrażliwość na krytykę, brak pewności siebie.
Należy unikać przy: bezsenności, nadmiernym pobudzeniu.
Kolor żółty kojarzy się ze słońcem. Żółty sufit w odcieniu cytrynowym oddziaływać będzie pobudzająco na użytkowników budynku i rozświetli wnętrze. Żółte ściany w pomieszczeniu w odcieniu zbliżonym do pomarańczowego stworzą ciepłą atmosferę, natomiast mocno nasycone wzbudzą intensywne emocje – od ekscytacji po irytację. Żółta podłoga będzie się dobrze prezentować i zachęci użytkowników do ruchu. Kolor żółty sprawdzi się również w kuchni, gdyż rozjaśnia wnętrze, wpływa dobrze na metabolizm i dodaje energii.
Zieleń
Psychologiczny wpływ na: wewnętrzny balans, spokój, harmonię, regenerację, rozwój, akceptację siebie, współczucie dla siebie i innych.
Pomaga zwalczać: stres, niepokój, użalanie się, zakłopotanie, zmieszanie.
Zieleń jest jednym z najbardziej relaksujących kolorów. W przeciwieństwie do czerwieni, obserwacja zieleni sprawia, że ludzkie oko odpoczywa. Kolor zielony najbardziej kojarzy się z naturą. Sufit w tej barwie nasunie na myśl bezpieczeństwo, poczucie schronienia. Zielone ściany dodadzą wnętrzu atmosfery spokoju lub chłodu (jeśli odcień jest zbliżony do niebieskiego). Soczysta, ostra zieleń w odcieniu limonki będzie dla oka irytująca. Podłoga w zielonym odcieniu skojarzy się z naturą, spokojem, odpoczynkiem. W domu kolor ten dobrze sprawdzi się w sypialni, gdyż pomaga się zrelaksować.
Niebieski
Psychologiczny wpływ na: spokój, relaks, wyciszenie, opanowanie, ekspresję, intuicję, szczerość, kreatywność.
Pomaga zwalczać: bezsenność, stres, niepokój, nadmierne pobudzenie, złość.
Niebieski kojarzy się z przezroczystością, wilgocią, chłodem i spokojem. W przeciwieństwie do czerwieni, błękit obniża ciśnienie i puls. Sufit w niebieskim kolorze nasunie na myśl niebo. Pomalowany w jasnym odcieniu optycznie się oddali, a w ciemnym – będzie ciężki i przytłaczający. Błękitne ściany wydawać się będą chłodne i odległe (jeśli jasne) lub pogłębiające przestrzeń (gdy ciemne). Jasna niebieska podłoga może mieć wpływ na naszą emocjonalność, melancholię, ciemna zaś – optycznie powiększy przestrzeń. W warunkach domowych błękit sprawdzi się w pomieszczeniu do pracy, gdyż dobrze wpływa na produktywność.
Turkus
Psychologiczny wpływ na: spokój, oczyszczenie, powrót do zdrowia, odporność, rozwój relacji, dzielenie się, przyjaźń.
Pomaga zwalczać: stres, niepokój, złość.
Turkus sprzyja koncentracji i skupieniu. Dobrze wpływa na jasność myśli i umiejętność podejmowania decyzji, więc dobrze sprawdzi się w środowisku pracy. Jest to także kolor działający uspokajająco, kojący nerwy, dodający odwagi, uzdalniający do ekspresji i zdolności wypowiedzi, więc warto go stosować w salach wykładowych, konferencyjnych i lekcyjnych.
Fiolet
Psychologiczny wpływ na: inspirację, wyobraźnię, empatię, poczucie przynależności, chęć do pomocy innym, szacunek do samego siebie, godność.
Pomaga zwalczać: stres, niepokój, obsesyjność, niskie poczucie własnej wartości, ciężką depresję.
Fioletowy sufit w ciemnym odcieniu może wywołać niepokój i uczucie przytłoczenia. Fioletowe ściany wyglądać będą ciężko, dominująco. Podłoga w kolorze fioletowym zaś nasunie na myśl skojarzenia z tajemniczością. Jasny fiolet (odcień lawendy) sprawdzi się w domu w pokoju dziennym, gdyż sprzyja odpoczynkowi i wyciszeniu.
Róż
Psychologiczny wpływ na: spokój, jasność myśli, wzruszenie, sentyment, współczucie, opiekuńczość, uprzejmość.
Pomaga zwalczać: bezsenność, złość, agresję, nadmierną wrażliwość, trudności w relacjach.
Róż kojarzy się ze spokojem, intymnością, delikatnością, lecz z drugiej strony z nadmierną słodyczą, słabością. W projektowaniu koloru różowego należy używać z umiarem. Ma szczególne skojarzenia z kobiecością, choć zależy to także od użytego odcienia (cukierkowy a brudny róż). Sufit w tym odcieniu wyglądać będzie delikatnie, krzepiąco. Różowe ściany mogą oddziaływać przytłaczająco (w cukierkowym odcieniu), ale też intymnie, uspokajająco (w jasnym i chłodnym). Podłoga w różowym odcieniu wyglądać będzie zbyt delikatnie, nie jest to rozwiązanie często spotykane. W domach róż spotka się najczęściej w pokoju zamieszkiwanym przez dziewczynkę.
Brąz
Psychologiczny wpływ na: bezpieczeństwo, stabilność.
Brąz to połączenie czerwieni, niebieskiego i żółci. Drewno w kolorze naturalnego brązu zawsze będzie się dobrze prezentować, natomiast farba w tym odcieniu – niekonieczne. Brąz dobrze się prezentuje, jeśli ma chłodny, nienasycony, ziemisty odcień. Ciemnobrązowy sufit wyglądać będzie ciężko i przytłaczająco. Ściany pokryte drewnem stworzą atmosferę ciepła i bezpieczeństwa, jednak farba w tym samym kolorze niekonieczne przyniesie dobry efekt. Brązowa podłoga da wrażenie stabilności, trwałości. W warunkach mieszkaniowych dobrze sprawdzi się jasny brąz wpadający w beż lub ciemniejszy w chłodnym szarym odcieniu.
Biel
Gdyby wziąć pod uwagę aspekty psychologiczne i fizjologiczne, biel nie powinna być kolorem dominującym we wnętrzu, pomimo panującej obecnie minimalistycznej mody. Biel z jednej strony kojarzy się z czystością, jasnością, z drugiej jednak – ze zbytnią sterylnością, pustką. Sufit w białym kolorze zawsze będzie się korzystnie prezentował, gdyż dobrze rozprasza światło. Ściany w białym kolorze wyglądają raczej neutralnie, ale mogą wydawać się zbyt sterylne, smutne, bez energii. Biała podłoga natomiast zniechęci do użytkowania jej ze względu na wrażenie zbytniej sterylności.
Szarość
Szarość nie ma szczególnego wpływu na psychikę i fizjologię człowieka, choć obecnie jest kolorem modnym i używanym niezwykle często, zwłaszcza w połączeniu z kolorystycznymi akcentami. Niemniej jednak szarość jest kolorem neutralnym, niezbyt ciekawym, smutnym. Szarość użyta na suficie wyglądać będzie jak cień. Szare ściany są neutralne, a w przypadku braku innej kolorystycznej dominanty, wyglądać będą raczej nudno. Podłoga w szarym kolorze jest neutralna i w większości przypadków będzie się dobrze prezentować.
Czerń
Czerń nie kojarzy się dobrze – przywołuje na myśl ciemność, mrok, smutek. W architekturze czerń stosowana jest często aby optycznie ukryć widoczność niektórych elementów w obrębie danej płaszczyzny, np. mało atrakcyjnych instalacji na suficie lub elewacji budynku. Sufit w czarnym kolorze wyglądać będzie jak pusta, głęboka przestrzeń, zbyt ciężka i przytłaczająca. Czarne ściany skojarzą się z mroczną piwnicą, lochem. Podłoga w kolorze czarnym wydawać się będzie obserwatorowi niepokojąca, abstrakcyjna.
Ciekawostką w psychologii koloru jest to, że na funkcjonowanie naszego organizmu wpływ ma nawet kolor jedzenia, które spożywamy, czy barwa noszonych przez nas ubrań. Działają one na nas tak samo, jak kolor użyty na ścianach budynków czy we wnętrzach. Psychologia koloru może być wykorzystana szczególnie przy planowaniu własnego projektu wnętrza domu, tak aby barwy służyły człowiekowi, jego zdrowiu i lepszemu funkcjonowaniu.
Kolor jako narzędzie rewitalizacji
Kolor ma coraz większe znaczenie także w rewitalizacji terenów zaniedbanych i nieciekawych. Użycie intensywnej barwy ożywia przestrzeń, dodaje jej dynamizmu, kojarzy się z wesołością i dobrym humorem, przez co staje się dla użytkowników atrakcyjna. Intensywne barwy zachęcają mieszkańców do ruchu, aktywności, działania, a także eksploracji ciekawie zaprojektowanej i nasyconej kolorami przestrzeni. Dobrym przykładem użycia koloru przywracającego przestrzeń do życia jest Superkilen Park w Kopenhadze, który dzieli się na trzy przestrzenie – czerwonego placu, czarnego rynku i zielonego parku. Czerwony plac zaskakuje intensywnym kolorem, jednak w tym zestawieniu ma za zadanie zachęcić mieszkańców do ruchu i nowoczesnego, aktywnego trybu życia.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
