Czytaj również dział – Akademia …
Czytaj również dział – Akademia GMI …
Przez wieki towarzyszyły nam encyklopedie. To one były oknem na świat. Dzisiaj odeszły w niepamięć. Powodem tej sytuacji są nowoczesne elektroniczne źródła przekazu informacji. Dzięki nim a w szczególności Wikipedii zmienił się sposób dostarczania informacji.
Pierwsze encyklopedie powstały już w starożytnej Grecji, gdzie Speusippos, uczeń Platona, opracował kompendium dostępnej wiedzy. Kolejną stworzył w Rzymie, Pliniusz – „Historia naturalis”, składającą się aż z 37 tomów encyklopedię o tematyce przyrodniczej.
Pochodzenie nazwy encyklopedia wywodzi się z greki i oznacza krąg wykształcenia (stgr. enkýklios – tworzący krąg, paideía – wykształcenie). Te pierwsze starożytne encyklopedie Pliniusza czy Warrona były poświęcone tylko jednej dziedzinie nauki. Dopiero ok. 600 r. n.e. św. Izydor z Sewilli, zwany też Izydorem Hiszpańczykiem, podioł się próby zebrania w jednym dziele całej dostępnej wiedzy. Uczynił to w Codex Etimologiarum Libri XX. Później z podobnym wyzwaniem zmierzył się w IX w. historyk arabski Ibn Quataybah.
Terminu encyklopedia jako pierwszy użył, w „Gargantui i Pantagruelu” Franciszek Rabelais. W tytule to słowo zamieścił jako pierwszy chorwacki encyklopedysta: Pavao Skalić.
Encyklopedie to kompendia wiedzy z posegregowanymi hasłami, odgrywały one niemałą rolę w życiu politycznym i kulturalnym krajów, w których powstawały.
Pierwsze dziełko ery nowożytnej to dwutomowe kompendium wiedzy tak zwana Cyklopedia napisana w Anglii 1728 roku przez Efraima Chambersa. Stała się ona inspiracją dla twórców Wielkiej Encyklopedii Francuskiej stworzonej przez najwybitniejsze umysły ery francuskiego Oświecenia, między innym D’Alamberta, Diderota i Woltera.
Wspomniana powyżej encyklopedia stała się źródłem, przyczyną późniejszego wybuchu rewolucji francuskiej. Liczyła 28 tomów i zawierała 71 818 artykułów. Prace nad nią trwały 25 lat.
Encyklopedia francuska upowszechniała racjonalny opis zasad funkcjonowania Wszechświata i prawidłowości rządzących społeczeństwem, odrzucała doktryny religijne jako źródło wiedzy, a także nietolerancję wyznaniową, elementy bajkowe i nadprzyrodzone w historii. Tak podawana informacja spowodowała ataki ze strony kościoła, który dwukrotnie zakazywał jej wydawania a nawet w 1752 roku skazano ją na spalenie na stosie.
Encyklopedia francuska została wydana w 25 tysiącach kompletów, przychód z jej wydania to mniej więcej 30 milionów dolarów. Taki sukces komercyjny Francuzów skłonił Anglików do tworzenia własnej Britanniki, która obecnie jest największym i najbardziej prestiżowym tego typu wydawnictwem – 32 tomy i 65 tys. artykułów.
Również Niemcy zabrali się za pisanie własnej encyklopedii. Friedrich Arnold Brockhaus kupił w 1808 r. bankrutującą encyklopedię Gotthelfa Renatusa Löbela i stworzył słynny Konversationslexikon, czyli encyklopedię Brockhausa.
W Polsce pierwszą encyklopedią były „Nowe Ateny” pisane przez księdza Benedykta Chmielowskiego. Po Chmielowskim kompendium wiedzy pisał również Ignacy Krasicki. Do napisania prawdziwej encyklopedii przymierzyli się dopiero sto lat później, w 1835 r., bracia Emanuel i Krystian Glucksbergowie; doprowadzili ją jednak zaledwie do litery c i p.
Kolejnym wydawcą, który podioł się pisania encyklopedii był Samuel Orgelbrand. Prace nad encyklopedią rozpoczęto w 1859 r., a do jej opracowania zaangażowano aż 181 najwybitniejszych polskich uczonych. Pracę nad encyklopedią zakończono w 1868 roku.
W okresie przedwojennym najpoważniejszą encyklopedią była Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, stworzona przez wydawnictwo Gutenberga w latach 1929–39.
Po drugiej wojnie światowej aż przez 10 lat nie ukazała się w Polsce żadna encyklopedia, gdyż jedyną słuszną była Wielka Sowiecka Encyklopedia.
Dopiero po październiku 1956 r. powstała PWN grupa, która rozpoczęła prace nad stworzeniem aktualnej encyklopedii. Na jej czele stał Leon Marszałek, ostatni naczelnik Szarych Szeregów i jeden z najwybitniejszych polskich wydawców. Wynikiem tych prac było ukazanie się w 1959 r. Małej Encyklopedii Powszechnej PWN, tzw. granatowej.
Następna była niewielka encyklopedia kostkowa, AZ, aż wreszcie się pojawiła Wielka Encyklopedia Powszechna, dwunastotomowa edycja pod redakcją prof. Tadeusza Kotarbińskiego, nad którą pracowało ponad 2 tys. autorów i prawie stu redaktorów; haseł miała 75 tys., czyli więcej niż Britannica.
Rok 1968 nie był szczęśliwy dla polskiej polityki. Encyklopedia pewuenowska znalazła się w oku cyklonu nagonki antysemickiej. Wieloletniego szefa PWN Adama Bromberga posadzono.
Te encyklopedie ery socjalizmu były prawdziwymi rarytasami. Nakład barwnej Encyklopedii Popularnej wyniósł, ponad 3 mln egzemplarzy i miała ona 35 wydań. Na niej wyrosła potęga PWN. 21 wydanie ukazało się już w nowej, pocenzuralnej rzeczywistości.
Encyklopedie „pisane” były ogromnym wysiłkiem podejmowanym przez wybitne jednostki. Stały się one przyczynkiem jakim jest obecnie Wikipedia. Narzędzie stworzone przez programistów pozwala redagować artykuły, hasła niemal przez każdego z nas. To główna siła Wikipedii.
15 stycznia 2001 r. powstała Wikipedia dzień ważny dla cywilizacji ludzkiej. Krok naprzód do zgromadzenia całej wiedzy w przejrzystej formie w wielu językach świata.
Założycielem Wikipedii jest Jimmy Wales. Dorobił się on na giełdzie poczym zainwestował w pornografię (portal Bomis dystrybuujący porno), z kolei tak zarobione pieniądze przeznaczył na nowy projekt pod nazwą encyklopedia. Pierwszą nie udaną była Nupedia na czele której stał Lawrence Sanger, doktor filozofii. Drugą udaną próbą była encyklopedia w której każdy mógłby edytować hasła. W tym celu postanowiono wykorzystać projekt programisty Warda Cunninghama, który już sześć lat wcześniej stworzył WikiWikiWeb, oprogramowanie pozwalające na współtworzenie bazy danych przez wiele osób. Wiki to hawajskie słowo oznaczające szybko. Dalej wypadki potoczyły się już naprawdę bardzo szybko. We wrześniu 2001 r. zamieszczono na jej łamach 10 tys. artykułów, w grudniu było ich już ponad 20 tys. W 2003 r. Wales utworzył fundację Wikimedia, która zajęła się opieką nad Wikipedią. Ta ostatnia stała się organizacją non profit. Obecnie Wikipedia ma Ponad 55 mln haseł w ponad 300 językach. Hasła są sprawdzane przez sztab ludzi co jednak nie powoduje że pojawiają się pomyłki.
Powstanie Wikipedii spowodowało, że niemal zaraz zlikwidowano wszystkie redakcje wydające encyklopedie.
Polska wersja Wiki powstała 26 września 2001 r. zawiera już niemal 1,5 miliona haseł i mieści się w pierwszej 10 pod względem ilości haseł.
Jak mówi Bartłomiej Kaczorowski, ostatni redaktor naczelny encyklopedii PWN: „W gruncie rzeczy encyklopedia jest teraz w najwyższym punkcie swojego rozkwitu. Nigdy w historii nie pisało jej tak dużo osób i nigdy nie miała ani tylu haseł, ani czytelników”.
15 stycznia obchodzony jest Dzień Wikipedii, serwisu tworzonego przez internautów.
Wikipedia w liczbach i ciekawostkach:
– Wikipedia powstała dokładnie 15 stycznia 2001 roku, jako dodatek do Nupedii – nieistniejącej już strony z wiedzą prowadzonej przez ekspertów.
– 20 czerwca 2003 roku założyciele Wikipedii i Nupedii postanowili powołać do życia Wikimedia Foundation. Która zarządza jeszcze kilkoma lustrzanymi projektami.
– W 2013 roku nazwano na cześć Wikipedii nowo odkrytą asteroidę – 274301 Wikipedia.
– Wikipedia i jej lustrzane strony działają non-profit. Oznacza to, że nie są to projekty służące do zarabiania pieniędzy i są finansowane z datków oraz dofinansowań różnego rodzaju.
– W 2019 roku 16 GB tekstu artykułów z angielskiej Wikipedii zostało zakodowane w syntetycznym DNA.
– Już w pierwszym roku działania Wikipedia rozrosła się na 18 edycji językowych i obejmowała 20 000 artykułów.
– Zdarzało się blokowanie wyświetlania Wikipedii lub określonych treści czy artykułów na niej zamieszczanych przez niektóre kraje, m.in. Chiny i Iran, a na trzy lata także Turcja.
– Obecnie jest około 330 wersji językowych Wikipedii.
– Polskojęzyczna Wikipedia została założona 26 września 2001 roku, jako samodzielny projekt Polska Wolna Encyklopedia Sieciowa. Następnie została przyłączona do głównego Projektu Wikipedii 22 listopada 2002 roku, zgodnie z sugestią twórców angielskiej wersji.
– W Polsce, w Słubicach stoi pomnik Wikipedii.
– W polskojęzycznej wersji Wikipedii największą liczba kategorii i podstron może pochwalić się Józef Piłsudski.
– Na powierzchni Księżyca znajduje się prawie cała anglojęzyczna wersja Wikipedii wygrawerowana na cienkich płytach niklowych. Izraelska sonda ją przenosząca rozbiła się na ziemskim satelicie w 2019 roku, ale naukowcy uważają, że płytki przetrwały wypadek.
– W 2015 roku artysta Michael Mandiberg ocenił, że wydrukowanie całej treści anglojęzycznej Wikipedii objęłoby 7473 tomy i wydrukował część z nich w formie książkowej.
– Nieprawdziwe informacje celowo umieszczane przez niektórych jej współautorów nazywane są „wandalizmami”. Systematycznie prowadzone jest ich wykrywanie i usuwanie.
– Zasady obowiązujące współautorów oparte są na kodeksie zwanym „pięcioma filarami”. Opisane w tej formie cechy to: „Wikipedia to encyklopedia”, „Wikipedia to neutralny punkt widzenia”, „Wikipedia to wolny zbiór wiedzy”, „Wikipedia to przestrzeganie netykiety” oraz „Wikipedia to brak sztywnych reguł”.
– Jedna z podstawowych zasad Wikipedii odnośnie zamieszczanych w serwisie treści jest „Neutralny punkt widzenia”. Oznacza to, że nie wolno publikować i forsować w jej ramach własnych opinii czy punktu widzenia.
– Na Wikipedii mają niekiedy miejsce „wojny edycyjne”, w których współautorzy zmieniają sobie nawzajem wprowadzone informacje czy zmiany według własnego poglądu na daną treść. Zwalczają to moderatorzy i redaktorzy, stawiając na najbardziej wiarygodną wersję.
– W 2006 tygodnik „Time” nazwał Wikipedię „kosmicznym kompendium” internetowej encyklopedii i uznał za wzorową społeczność internetową.
– Na Wikipedii nie można zamieszczać twórczości własnej.
– W 2015 roku Wikipedia otrzymała Nagrodę Księcia Asturii w dziedzinie współpracy międzynarodowej.
Czytaj również dział – Akademia …
Czytaj również dział – Akademia GMI …
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE