Historia filmu

Dnia 28 grudnia 1895 roku w Salonie Indyjskim Grand Cafe w Paryżu odbyła się pierwsza w historii publiczna, płatna projekcja filmowa. Bracia August  i Ludwik Lumière, fabrykanci materiałów fotograficznych, pokazali dzięki skonstruowanemu przez siebie kinematografowi kilka krótkich filmików: m.in. ,,Wyjście robotnic z fabryki w Lyonie”, ,,Śniadanie”, ,,Polewacz polany” i ,,Wjazd pociągu na stację w La Ciotat”. Datę tę uznaje się oficjalnie za moment narodzin kina.

Pod koniec XIX wieku co najmniej kilku wynalazców pracowało nad skonstruowaniem kamery filmowej i urządzeń do projekcji. Pierwszy aparat do utrwalania scen ruchomych tzw. kinetoskop zbudował już w 1891 roku Thomas Alva Edison. Pokazy filmowe zorganizował już 14 kwietnia 1894 roku w Kinetoscop Parlor na Broadwayu. Wadą jego urządzenia było to,  iż film mogła oglądać tylko jedna osoba na raz, patrząc do wnętrza maszyny przez specjalny okular.

Pomimo, iż pierwszy był Edison, to dopiero bracia Lumiere skonstruowali projektor  z prawdziwego zdarzenia, który szybko znalazł wielu zwolenników. Pomimo tego wielu Amerykanów do dzisiaj uważa Edisona za twórcę kinematografu, a rocznicę pierwszej projekcji filmowej obchodzi 14 kwietnia.

Wśród pionierów kina nie zabrakło też Polaków. Pierwszymi polskimi realizatorami filmowymi na przełomie XIX i XX wieku byli: Kazimierz Prószyński – konstruktor  i wynalazca pleografu – kamery i projektora nowocześniejszego niż kinematograf, filmujący krótkie scenki rodzajowe z życia codziennego Warszawy (Ślizgawka w Łazienkach) oraz Bolesław Matuszewski, który realizował krótkie filmy dokumentalne (m.in. z wizyty cesarza Wilhelma II w Peterhofie w 1897).

Początkowo rejestrowano wydarzenia dokumentalne. Z czasem jednak widzom przestało wystarczać oglądanie na ekranie tego, co mogli zobaczyć na żywo.  Chociaż za pierwszy, inscenizowany film fabularny uznaje się ,,Polanego ogrodnika” z roku 1895, to dopiero na początku XX wieku zaczęto tworzyć filmy opowiadające jakieś historie, nie zaś tylko odtwarzające realne wydarzenia. Pionierem takich filmów był Georges Melies, autor ,,Podróży na księżyc” z 1902 roku. Melies odkrył prawie wszystkie stosowane do dziś środki wyrazowe, stworzył pierwszy scenariusz filmowy, łącząc znane dotychczas scenki w jedno widowisko, zastosował sztuczne oświetlenie filmowanych obiektów. Wykorzystał po raz pierwszy triki i efekty specjalne.

Do roku 1910 istniały już tysiące sal kinowych w Ameryce i Europie. Filmy nieme charakteryzowała powolność akcji, banalność wątków i prosta charakteryzacja, opierały się głównie na wyrazistej grze aktorskiej. Na rozwój kina wielki wpływ  wywarła gigantyczna produkcja Amerykanina Davida Griffitha ,,Nietolerancja” z 1916 roku. Film trwał az 72 godziny i choc dzisiaj uznawany jest za dzieło wybitne to wówczas nie znalazło się wielu chętnych, aby go obejrzeć.

Dlaczego współcześni Griffitha nie zrozumieli jego zamysłu? Może nie byli w stanie wyjść poza granice ciągu przyczynowo-skutkowego, który do tej pory w żadnym filmie nie został zachwiany, a może nie dość dokładnie skupili się na prostym przecież przesłaniu „Nietolerancji”, wyjaśnionym przez Griffitha na samym początku obrazu: „(…) cztery wątki zaczynają się jak cztery strumienie widziane ze szczytu góry, płynące z początku spokojnie, lecz później splatają się coraz ściślej, coraz szybciej, by w ostatnim akcie zjednoczyć się w tym samym akordzie głębokiego wzruszenia”. Reżyser wyjawił widzowi, żo oto za chwilę zmierzy się z idąca przez wieki historią złości i nietolerancji ludzkiej, która niszczy wszystko, co stanie jej na drodze.

Innymi ważnymi filmami były m.in.:

1922 – Nosferatu reż. Friedrich Murnau
1923 – Gracz-doktor Mabuse reż. Fritz Lang
1925 – Pancernik Potiomkin reż. Siergiej Eisenstein

W czasach filmu niemego wielką popularność zdobyły komedie. Powstał wtedy odrębny gatunek komedii opartej na gagach, dowcipie sytuacyjnym, której mistrzem był przede wszystkim Charlie Chaplin. Jego „Włóczęga”, „Gorączka złota”, „Światła wielkiego miasta”, czy „Dyktator” do dziś bawią widzów na całym świecie. Oprócz Chaplina w latach dwudziestych sławę zdobyło jeszcze dwóch innych komików – Buster Keaton i Harold Lloyd.

W 1922 roku opatentowano metodę udźwiękowienia taśmy filmowej.  Wprowadzenie  dźwięku do filmu, zburzyło dotychczasowe kanony filmu niemego i przed sztuką filmową otworzyło nowe, nieznane perspektywy. Okazało się bowiem, że wypracowana w filmie niemym estetyka, środki wyrazu, a także styl gry aktorskiej, stały się w większości nieprzydatne w filmie dźwiękowym. Pierwszy fabularny film dźwiękowy – „Śpiewak  jazzbandu” Alana Croslanda powstał dopiero pięć lat później – w 1927 roku. Przodownictwo w tej dziedzinie sztuki od razu przejęły Stany Zjednoczone, a głównym ośrodkiem przemysłu filmowego stało się Hollywood.  Największą produkcją filmową okresu międzywojennego okazał się obraz z 1939 roku – „Przeminęło z wiatrem”, w reżyserii Victora Fleminga,  z Clarkiem Gable  i Vivien Leigh, opowiadający historię miłosną z czasów wojny secesyjnej. Pojawił się nowy gatunek: film muzyczny. Tryumfy święci para fenomenalnych tancerzy Ginger Rogers i Fred Astaire. Moda na filmy,  w których aktorzy śpiewają i tańczą, trwa bardzo długo. W 1952 roku na ekranach była wyświetlana „Deszczowa piosenka”, z niezapomnianą sceną tańca i śpiewu Gene Kelly’ego w strugach deszczu.
Po II wojnie światowej w kinie europejskim, zwłaszcza włoskim, pojawił się nowy prąd zwany neorealizmem. Filmy zaczęto kręcić w plenerze i na ulicy, bez sztucznych dekoracji. Wiele z nich upodobniło się do filmowych kronik lub filmu dokumentalnego. Kinowe środki wyrazu wzbogaciły się po upowszechnieniu barwnej taśmy filmowej.

W latach pięćdziesiątych, jako wyraz sprzeciwu wobec masowej wręcz przemysłowej produkcji rozrywkowej wielkich koncernów kinowych, zaczęło się rozwijać tzw. kino autorskie. Najbardziej znane dzieła kina autorskiego powstały we Francji, gdzie kierunek ten nazwano ,,Nową Falą”. Twórcy z tego kręgu odeszli od wielkich widowisk na rzecz przedstawiania współczesnych zjawisk obyczajowych. Do najbardziej znanych filmów  ,,Nowej Fali” należą: ,,Hiroszima moja miłość” Allain’a Resnais (1959), ,,Do utraty tchu” (1960)  i ,,Męski, żeński” (1965) Jean-Luc’a Godarda oraz ,,Czterysta batów” (1959) Francois’a  Truffaut i ,,Kuzyni” (1959) Cloude’a Chabrol.

W kinie współczesnym pojawiło się wiele nowości technicznych: komputerowe efekty specjalne, przestrzenny dźwięk czy eksperymenty z kinem trójwymiarowym. Ostatecznie dokonał się widoczny już wcześniej podział na kino komercyjne, w dziedzinie którego niepodzielnie panują wielkie amerykańskie wytwórnie z Hollywood i kino autorskie.

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA