Czytaj artykuł

Czytaj również - Origami Magazine ...

Origami to sztuka składania papieru, znana w Japonii od najdawniejszych czasów, dziś bardzo rozpowszechniona i ogromnie popularna. Nieomal każdy Japończyk potrafi z kawałka papieru wyczarować fantastyczny świat zwierząt i innych postaci czy przedmiotów; pod zręcznymi palcami ożywają, przybierając realne kształty. To, co można wydobyć z kawałka papieru, zależy właściwie od fantazji i znajomości reguł składania. Główną zasadą origami jest zaginanie papieru wzdłuż prostych linii we wszystkich kierunkach - powstałe w ten sposób płaszczyzny są tylko nakładane na siebie symetrycznie. Jeżeli chcemy zrozumieć, w jaki sposób narodziło się origami, musimy wrócić do VII wieku, kiedy to Japonia była odizolowana od reszty świata, zaś panującą religią była narodowa religia shinto. I kiedy Japończycy zaczęli kontaktować się z Chinami, to oprócz różnych towarów sprowadzali papier. Technika wyrabiania papieru ręcznie czerpanego znana była jedynie Chińczykom, sprowadzany do Japonii papier był więc towarem bardzo drogim. W Japonii papier kojarzony był z bogiem. Po japońsku KAMI to bóg. KAMI to również papier. W obu przypadkach dźwięk jest ten sam: papier i bóg to jedność. Japończycy przyozdabiali swoich bogów w papierowe symbole boskości. Od tej pory zaczęła się sztuka origami - traktowana jako czysta sztuka o znaczeniu magicznym. I ta właśnie tradycja przetrwała do dzisiaj. Japończycy składają bogom w ofierze papierowe wota, prosząc o zdrowie i szczęście dla siebie i swoich najbliższych.

---

Jeśli interesuje Cię historia Origami, to dobrze trafiłeś. W tym artykule poznamy jego początki, wpływy i współczesny renesans. Następnie zajmiemy się jego znaczeniem i perspektywami na przyszłość. Zanim zaczniesz czytać dalej, może zechcesz podszkolić się z podstaw origami. Będziecie zadowoleni, że to zrobiliście! Jest się czego uczyć!

Pochodzenie

Pochodzenie origami jest niejasne. Choć większość ludzi uważa origami za sztukę japońską, jej korzenie sięgają starożytnych Chin. Tworzenie papieru stało się popularną rozrywką w I lub II wieku n.e. w Chinach, gdzie zastosowanie papieru sprawiło, że stał się on znacznie tańszą alternatywą dla papirusu i pergaminu. Wynalazca z tego kraju, Ts’ai Lun, wymyślił sposób wytwarzania papieru poprzez zmieszanie drobno posiekanej kory morwy z wodą. Następnie spłaszczył mieszaninę i wysuszył ją na słońcu.

Choć dokładne daty powstania origami nie są znane, kilka tradycji wskazuje na Japonię i Chiny jako kraje, które wprowadziły tę technikę składania papieru. W rzeczywistości najwcześniejsze zapiski na temat origami, znane jako Senbazuru Orikata, pochodzą z około 1000 r. n.e. i wspominają o skręcaniu, wiązaniu i formalizowaniu składania papieru. Te trzy źródła różnią się głównie w kwestii początków tej sztuki.

Popularność origami jest dziś szeroko rozpowszechniona. Budynki i projekty inspirowane origami można zobaczyć w wielu miejscach na świecie, m.in. w Muzeum Sztuki w Tel Awiwie w Izraelu, w baskijskim Ministerstwie Zdrowia w Bilbao czy w Centrum Zrównoważonych Technologii Energetycznych w Ningbo w Chinach. Te niezwykłe geometryczne budynki pomagają zmniejszyć zyski ciepła i utrzymać jakość powietrza. Dlatego właśnie origami jest dziś tak szeroko praktykowane w Japonii.
Origami było popularną formą sztuki w Japonii, a po II wojnie światowej rozpowszechniło się w Ameryce Północnej. Amerykański folklorysta Gershon Legman badał origami w Stanach Zjednoczonych i w latach 50. zorganizował w Amsterdamie wystawę Akiry Yoshizawy. Po wizycie Yoshizawy w Stanach Zjednoczonych wielu Amerykanów zaczęło składać papier. Pomogło to w rozpowszechnieniu sztuki i zainspirowało kolejne pokolenia składających.

Wpływ

Naukowcy i projektanci wykorzystują moc origami, aby uczynić świat lepszym. Naukowcy tacy jak David Lang uczynili z origami narzędzie naukowe, wykorzystując je do rozwiązywania problemów w projektowaniu. Na przykład, składając papierowy samolot, może zmieścić dużą rzecz na małej przestrzeni. Naukowcy włączyli tę sztukę nawet do swoich corocznych konferencji. Oto niektóre ze sposobów, w jakie naukowcy i projektanci skorzystali z potęgi origami.

W książce Atarashi Origami Geijutsu z 1954 r. Yoshizawa wprowadził system diagramowania sztuki origami. Pomogło to artystom tworzyć bardziej realistyczne modele origami. Metoda składania na mokro eliminowała konieczność cięcia papieru i pozwalała uzyskać gładszy, bardziej realistyczny wygląd kształtów. Yoshizawa nigdy nie sprzedawał swoich skomplikowanych modeli origami, ale wiele z nich ofiarowywał jako prezenty i część wystaw. Mówił też o korzyściach, jakie origami przynosi umysłowi.

Origami miało wpływ na wiele dziedzin, w tym architekturę i projektowanie mebli. Ta forma sztuki zainspirowała architektów do tworzenia piękniejszych konstrukcji i bardziej efektywnych sposobów wykorzystania małych przestrzeni. Ta wystawa pokazuje, jak origami może przekształcić przedmioty codziennego użytku w piękne, estetyczne dzieła sztuki. Wystawa jest sponsorowana przez National Endowment for the Arts. Odwiedzając wystawę, nie przegap okazji, by samemu odkryć sztukę origami!

Współcześni artyści przenieśli tę formę sztuki na nowy poziom i tworzą bardziej realistyczne i dynamiczne origami, które porównywane jest do starożytnych technik japońskich. Origami można obecnie uznać za sztukę haute art, mającą wpływ na wszystko, od obuwia po architekturę. Jako forma sztuki, origami szybko zyskuje zainteresowanie prywatnych kolekcjonerów i właścicieli małych galerii. Niektóre dzieła sztuki origami są warte tysiące dolarów. Możesz być zaskoczony, że sztuka składania papieru jest równie popularna, co funkcjonalna.

Współczesny renesans

Współczesny renesans origami to fenomen, który narodził się dzięki geniuszowi Yoshizawy. Jego praca odegrała kluczową rolę w umiędzynarodowieniu tej sztuki. Origami tradycyjnie było japońskim rzemiosłem, ale współczesny renesans przyniósł nowe spojrzenie na zachodnich artystów i projektantów. Nowe pokolenie artystów tworzy origami, łącząc sztukę składania papieru z nową technologią.

Jedną z nowych technik, która zyskuje na popularności, jest modelowanie papieru. Polega ona na składaniu kilku arkuszy papieru w całość, a następnie układaniu ich w model. W modelarstwie papierowym wykorzystuje się zwilżoną kartkę papieru do tworzenia łagodnych krzywizn, które zachowują swój kształt po wyschnięciu. Używa się kleju o nazwie size, który jest miękki, gdy jest mokry, ale chrupiący po wyschnięciu. Technika ta została pierwotnie opracowana przez brytyjskiego origamistę Johna Smitha w latach 70. ubiegłego wieku, ale od tego czasu staje się coraz bardziej popularna.

Popularność origami wzrosła na całym świecie i pojawiło się wiele nowych technik. Wpływ origami na sztukę i naukę jest szeroki; wielu międzynarodowych artystów włączyło technikę składania origami do swoich prac. Nieżyjący już Akira Yoshizawa miał znaczący wpływ na origami. Wynalazł on technikę składania na mokro, która pozwala twórcy manipulować papierem i nadawać mu bardziej rzeźbiarski wygląd. Yoshizawa wprowadził również system diagramów Yoshizawa-Randlett, który jest używany do dziś.

Pod koniec XIX wieku papier stał się tańszy i bardziej dostępny. Dzięki temu origami stało się popularną formą rozrywki na Zachodzie. Wszędzie zaczęły pojawiać się popularne papierowe figurki, w tym żuraw. W tym okresie ukazały się też pierwsze książki na temat tego rzemiosła. W kolejnych dekadach origami przeżywało swój renesans w Japonii i na całym świecie. A teraz możesz tworzyć piękne, funkcjonalne i artystyczne dzieła bez rozbijania banku!

Ważność

Ważność origami jest dobrze znana w kulturze japońskiej. Mówi się, że złożenie 1000 papierowych żurawi uzdrawia chorego człowieka. Pomimo swojej fizycznej prostoty, te sprytne dzieła mają wiele symbolicznych znaczeń. Jednym z takich przykładów jest historia Sadako i tysiąca papierowych żurawi. W książce skupiono się na tej historii i na znaczeniu złożenia tysiąca żurawi. Ważne jest również, aby wiedzieć, że origami pochodzi z Japonii i rozprzestrzeniło się na wiele innych kultur.
Mimo że wiele osób może o tym nie wiedzieć, japońskie origami jest zabawą, która może być wykonywana przez osoby w każdym wieku. Ta prosta forma sztuki poprawia zdolności motoryczne, zwraca uwagę na szczegóły i rozwija pamięć. Japończycy mają długą historię używania papieru jako środka komunikacji, co znajduje odzwierciedlenie w sztuce. Ta forma sztuki była również popularnym źródłem rozrywki w starożytnej Japonii, gdzie kabuki i ukiyo-e stały się wszechobecne.

Oprócz estetycznych i praktycznych zastosowań, sztuka origami ma również korzyści terapeutyczne i psychiczne. Na przykład praktykowanie medytacji skupionej uwagi podczas składania papierowych żurawi to świetny sposób na relaks. Koncentrowanie się na jednym przedmiocie pomaga ustabilizować umysł i zmniejszyć napięcie fizyczne. Japończycy uważają to zajęcie za formę medytacji, a wielu z nich praktykuje je nawet w celu poprawy zdrowia psychicznego. Uważa się również, że zwiększa ona koordynację ręka-oko, poprawia zdolności motoryczne oraz pomaga się skupić i skoncentrować. Sztuka origami jest także doskonałym sposobem na poprawę pracy mózgu.

Mimo że sztuka składania papieru została rozwinięta w okresie Edo w Japonii (1603-1868), niewiele jest informacji pozwalających określić jej początki. Powszechnie uważa się, że powstała ona w Japonii. Istnieje jednak wiele badań, które wskazują na jego chińskie lub szintoistyczne pochodzenie. Zanim wynaleziono papier, ta sama technika była prawdopodobnie stosowana do innych materiałów. Nawet plisowanie tkanin i składanie serwetek w Europie było uważane za sztukę wysokiej rangi.

Składanie papieru

Historia składania papieru w origami sięga XVII wieku. W Niemczech origami zostało wprowadzone dla przedszkolaków przez pedagoga o nazwisku Friedrich Frobel, który uważał, że składanie papieru jest dobrym sposobem na zapoznanie dzieci z geometrią. Ta wczesna styczność z origami zaowocowała rozwojem tej sztuki w Europie. Stany Zjednoczone potrzebowały jednak znacznie więcej czasu, aby zainteresować się tą formą sztuki. Zanim sztuka ta trafiła do Stanów Zjednoczonych, Japończycy używali jej od stuleci. Na początku XX wieku nowojorczyk, Lillian Oppenheimer, przedstawił tę formę sztuki amerykańskiej publiczności.

Historia origami jest złożona. Większość badań została podjęta przez oddanych entuzjastów, ale możliwe jest odtworzenie jej historii poprzez zapoznanie się z opublikowanymi artykułami i książkami na ten temat. Jednym z najbardziej znanych historyków origami jest David Lister, który zmarł w 2013 r., propagując to rzemiosło. Historia składania papieru w origami jest jednak wciąż obrazem niepełnym. Niezależnie od tego, czy dzieło jest oryginalne, czy też jest repliką, sztuka ta jest nadal szeroko praktykowana.

Niemiecki wkład w origami datuje się na rok 1880, kiedy to fałda Froebeliana została wprowadzona do Japonii. W 1919 r. niemiecki wkład w tę sztukę był kontynuowany wraz z założeniem pierwszej szkoły waldorfskiej Rudolfa Steinera w Stuttgarcie. Podejście Steinera do nauczania obejmowało wiele zajęć praktycznych. Składanie papieru było również wykorzystywane w szkole projektowania Bauhaus, gdzie Josef Albers zasłynął z tworzenia kopuł przy użyciu płaskich arkuszy papieru.

---

ORIGAMI – SZTUKA SKŁADANIA PAPIERU O TYSIĄCLETNIEJ TRADYCJI

Sztuka składania papieru cieszy się niesamowitą popularnością wśród ludzi na całym świecie. Origami, o którym mowa, wywodzi się z Dalekiego Wschodu i opiera się na tworzeniu modeli bez użycia nożyczek i kleju. Usiądź więc wygodnie i pozwól sobie opowiedzieć o tym, jak ta ponad tysiącletnia sztuka stała się międzynarodowym fenomenem. Przekonaj się też, dlaczego Mistrz OYAKATA uwielbia towarzystwo żurawi i w wolnych chwilach składa je z papieru!

Co oznacza słowo „origami”?

Na słowo origami składają się dwa japońskie znaki – ori czyli składać lub zginać oraz kami tzn. papier. Nazwa tej sztuki na przestrzeni wieków była jednak określna w inny sposób. W źródłach historycznych pochodzących z okresu Edo (1603-1868) odnaleźć można takie jej warianty jak origata, czy też orisue. Od nich pochodzi natomiast orimono, które należy rozumieć jako składany przedmiot. To właśnie na bazie tej formy, na przełomie XIX i XX wieku, weszło do powszechnego użycia znane dzisiaj origami.

Historia japońskiego origami

Do obecnych czasów nie przetrwały żadne informacje, które jasno i klarownie przedstawiałyby początek origami. Źródła podają za to, iż około VI wieku do Japonii przywędrowali buddyjscy mnisi z Chin, którzy byli w posiadaniu papieru. Jest więc teoria, że to właśnie wtedy zaczęły powstawać na japońskiej ziemi pierwsze papierowe modele. Do potwierdzonych wiadomości zalicza się zaś to, iż już w okresie Heian (794-1185) bardzo często praktykowanym zwyczajem było ozdobne pakowanie prezentów i zawijanie listów. Mimo to, zważywszy na bardzo dużą wartość papieru w tamtych czasach, było on przeznaczony głównie do użytku ceremonialnego.

Ten stan rzeczy zmienił się dopiero we wspomnianym już wcześniej okresie Edo (1603-1868), kiedy to nastąpił gwałtowny rozwój produkcji papieru. Dobrej jakości arkusze stały się wówczas powszechne, a co za tym idzie częściej wykorzystywane do origami. Przyczyniło się to do tego, iż już w okresie Meiji (1868-1912) dzieci w japońskich szkołach podstawowych uczone były sztuki składania papieru.

Rangę światowego fenomenu origami zyskało zaś na początku II poł. XX wieku. Wtedy to światło dzienne ujrzała książka pt. „Nowa sztuka origami” (jap. „Atarashii origami geijutsu”). Stworzył ją Akira Yoshizawa – twórca kilkudziesięciu tysięcy projektów papierowych modeli. Napisania przez niego pozycja stała się podstawą dla systemu Yoshizawa-Randlett, który opiera się na tworzeniu diagramów obrazujących zagięcia papieru.

Odpowiedni papier a sztuka składania origami

Kluczowym elementem sztuki origami jest papier. Większość modeli wykonywanych jest z jednego arkusza, który ma kształt kwadratu. Znaczący wpływ na to jak będzie wyglądała stworzona figura ma zaś jego typ i kolor. Najczęściej wykorzystuje się następujące odmiany:

- Japoński papier washi – jest to rodzaj papieru czerpanego, który wytwarza się z włókien roślinnych. Najczęściej można go spotkać w formie czworokąta foremnego. Jest przeważnie barwiony jednostronnie. Posiada wiele unikalnych wzorów – np. imitujących skórę. Jego faktura może być dostosowana do konkretnych projektów – może przypominać materiał, być metalizowany, a nawet świecić w ciemnościach.
- Papier jednokolorowy – to najbardziej powszechny materiał do tworzenia barwnych modeli origami. Na rynku istnieje bardzo wiele jego gatunków, jednak nie wszystkie nadają się w równym stopniu do sztuki składania modeli. Przed zakupem warto więc złożyć z jednego arkusza prostą figurę, aby poznać w praktyce właściwości tego papieru. Na jego korzyść przemawia zaś stosunkowo niska cena w zestawieniu do bogatej gammy kolorystycznej.
- Papier dwukolorowy – wykorzystuje się bardzo często w tworzeniu modeli roślin i zwierząt. Dzięki jego zadrukowanym powierzchniom można łatwo wyeksponować takie detale jak liście, zęby, czy umaszczenie. Tańszą alternatywą jest zaś kupno jednokolorowego papieru, który można – i to w warunkach domowych – zadrukować na czystej stronie dowolnym wzorem.
- Papier ksero – mimo wielu wad, jest dobrą opcją dla każdego kto dopiero planuje postawić pierwsze kroki w świecie origami. Dla osób zaznajomionych z tym temat jest on po prostu – w zależności od realizowanego projektu – materiałem za cienkim lub za grubym.
- Papier do pakowania prezentów – to częsta pułapka na którą trafiają początkujący. Chociaż przyciągają one wielością wzorów, to znaczna część z nich nie nadaje się do składania origami. Najgorszą opcją są zdecydowanie te najbardziej atrakcyjne wizualnie czyli arkusze lakierowane dwustronnie. O wiele lepszą alternatywną są zaś wersje matowe.
- Szary papier pakowy – chociaż nie przyciąga atrakcyjnością wizualną, to jest idealnym wyjściem dla tych, którzy lubią tworzyć własne siatki modeli. Często jest też stosowany przy robieniu skomplikowanych konstrukcji o większych rozmiarach.

Gdzie szukać instrukcji do tworzenia modeli origami?

Najbardziej popularnym sposobem poznawania modeli są diagramy. To właśnie one występują w większości papierowych poradników o składaniu origami. Stosowane są w nich pewne uproszczone i uniwersalne symbole, które w jasny sposób ukazują w jaki sposób zginać papier.

Zbliżoną do nich formę mają tzw. księgi origami, które bazują na przedstawieniu slajdów lub zdjęć ukazujących diagramy w rzeczywistości. Znaleźć je zazwyczaj można w nowszych książkach skierowanych przede wszystkim do młodszych fanów sztuki składania papieru.

W podobnym nurcie utrzymane są też poradniki video publikowane przeważnie na serwisie YouTube. To właśnie dzięki nim origami w ostatnich latach przeżywa swój renesans. Ten nowoczesny sposób przekazywania treści pozwala jeszcze dokładniej śledzić każdy ruch na drodze do stworzenia upragnionego modelu.

Profesjonaliści korzystają natomiast z siatki zagięć. Są to arkusze papieru, które powstały poprzez rozłożenie gotowych figur origami. W celu wyraźniejszego zaznaczenia zagięć, są one niekiedy poprawiane pisakiem. To zdecydowanie najtrudniejszy sposób poznawania modeli, aczkolwiek jest to jednocześnie świetna metoda na trening pamięci. Aby złożyć origami, trzeba bowiem przypomnieć sobie poznane wcześniej bazy – czyli figury rozpoczynające składanie.

Odmiany origami

Tradycyjne origami całkowicie wyklucza wykonywanie modeli z użyciem kleju oraz nożyczek. Gotowych projektów nie powinno się też w żaden sposób ozdabiać. Przeważnie robi się je z kwadratowych arkuszy papieru, lecz dopuszczalne są także te w innych kształtach – wielokątów oraz kół.

Spotkać można także inne odmiany tej sztuki. Wśród nich dużą popularnością cieszy się origami modułowe. Ten typ przeznaczony jest dla tych, którzy cenią złożoność form oraz lubią konstrukcje o dużych rozmiarach. Modele wykonywane tą techniką to zazwyczaj bryły geometryczne. Składa się na nie wiele podobnych (często nawet takich samych) modułów bazujących na idealnej symetrii. Innym rodzajem są natomiast origami kinetyczne. Cechują się tym, iż modele wykonane w tej technice mają ruchome elementy. Dzięki temu, po ich złożeniu, można wprawić je w ruch.

Japoński żuraw – symbol origami

Sztuka składania papieru origami cieszy się popularnością w wielu miejscach świata. Papierowe modele można oglądać m.in. w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie oraz w Japońskim Muzeum Origami (jap. Nippon Origami Hakubutsukan) znajdującym się w mieście Kaga (prefektura Ishikawa). W tym drugim zobaczyć można ponad 100 tyś. eksponatów. Wśród nich znajduje się także najmniejszy na świecie żuraw (jap. tsuru), wykonany z papieru – jest on mniejszy nawet od czubka pojedynczego włosa.

To właśnie japoński żuraw jest symbolem origami. Był on swego rodzaju bohaterem pierwszego w historii podręcznika do sztuki składania papieru, który rozumiał ją jako pewnego rodzaju rozrywkę. Wydana w 1797 roku książka nosiła tytuł „Tajniki składania tysiąca żurawi” („Hiden senbazaru origata”). Zawarto w niej aż 49 sposobów na złożenie żurawia.

Ptaki te uznawane są przez Japończyków za stworzenia niezwykle majestatyczne. W środowisku naturalnym tworzą ze swoimi partnerami dozgonne więzi, są też niesamowicie wdzięczne, a do tego bardzo silne. Nic dziwnego, iż są często wykorzystywane w japońskiej heraldyce i stanowią jeden z kluczowych motywów sztuki Kraju Kwitnącej Wiśni.

Żuraw to przede wszystkim symbol szczęścia i długowieczności. Według japońskich legend potrafi on dożyć nawet do 1000 lat. Istnieje także legenda dotycząca wykonywania go z papieru. Mówi się, że jeżeli ktoś złoży ich tysiąc, spełni się jedno jego życzenie.

Origami od wielu lat jest prawdziwym fenomenem. Pozwala rozwijać wyobraźnię przestrzenną i zdolności manualne. Wpływa też na umiejętność logicznego myślenia oraz na pamięć i koncentrację. Sztuka składania papieru nie należy do najłatwiejszych zajęć na świecie. Pasjonaci tego hobby, oprócz wykonywania skomplikowanych projektów, bardzo często robią też kule. Dokładniej rzecz biorąc… zgniecione kulki, które z wielkim impetem lecą w nieznane. Origami uczy więc przede wszystkim cierpliwości i pokory.

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA