Temat: WątrobaWątroba jest masywnym organem - stanowi około 5% całej masy organizmu ludzkiego; należy do układu pokarmowego. W anatomii człowieka wątroba jest położona w jamie brzusznej, w pobliżu innych narządów, zwanych trzewiami. Zbudowana jest z miękkiej i elastycznej tkanki. Większa jej część leży w podżebrzu, pod przeponą - jest po części z nią zrośnięta. Narząd ten uczestniczy we właściwie wszystkich procesach metabolicznych, bierze udział w przemianie cukrów, białek, substancji odżywczych, hormonów, leków oraz toksyn. Funkcje, jaki pełni wątroba to m.in.: - funkcje odtruwające, - wytwarzanie żółci, - funkcje odpornościowe, - magazynowanie zapasów witamin oraz żelaza, - wytwarzanie białek, - przekształcanie białek i cukrów w tłuszcze, - wytwarzanie, gromadzenie i uwalnianie glukozy, - udział w termoregulacji. Wątroba (gr. ἧπαρ, łac. hepar) – wielofunkcyjny gruczoł obecny u wszystkich kręgowców, a także u niektórych innych zwierząt. Stanowi część układu pokarmowego położoną wewnątrzotrzewnowo. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U człowieka jej masa wynosi ok. 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew. U świń wątroba osiąga masę 1,2–2 kg, u koni i bydła 4,5–5,5 kg. Położenie U ludzi znajduje się pod przeponą (łac. diaphragma). Jej większa część jest w prawym podżebrzu. Zajmuje również górne części nadbrzusza i lewego podżebrza, sięgając aż do linii sutkowej. U osoby dorosłej niepowiększona wątroba jest w całości przykryta prawym łukiem żebrowym, jednak u dzieci może wystawać, a u noworodków zajmuje dużą część jamy brzusznej. Od góry i z przodu graniczy z przeponą, z dołu i z tyłu z jelitami i żołądkiem. Budowa makroskopowa W budowie anatomicznej wątroby wyróżnia się dwie powierzchnie: - przeponową (facies diaphragmatica), która dzieli się na: -- część przednią -- część prawą -- część górną -- część tylną (pole nagie, area nuda) – jedyna z części powierzchni przeponowej, o wyraźnych granicach niepokryta otrzewną - trzewną (facies visceralis). Według tradycyjnego podziału można w budowie wątroby wyróżnić 4 płaty: - prawy (lobus hepatis dexter) – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem więzadła sierpowatego (ligamentum falciforme hepatis), a na powierzchni otrzewnej bruzdą żyły głównej i dołem pęcherzyka żółciowego - lewy (lobus hepatis sinister) – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego. - czworoboczny (lobus quadratus) - ogoniasty (lobus caudatus). Podział wątroby na płaty wykazuje zmienność gatunkową. Płat lewy może dzielić się na płat lewy wątroby boczny i lewy wątroby przyśrodkowy; podział ten nie występuje u przeżuwaczy. U konia występuje ten podział, jednakże wcięcie międzypłatowe jest stosunkowo płytkie. Analogicznie na płaty: prawy wątroby boczny i prawy wątroby przyśrodkowy dzielić się może się płat prawy wątroby. Taki podział nie występuje u przeżuwaczy i koni[2]. Kolor wątroby również może być zmienny w zależności od gatunku zwierzęcia[1], jednak na jej barwę wpływa więcej czynników, jak wiek osobnika, skład jego pokarmu, stan odżywienia[2]. Podział wątroby na 4 płaty nie odpowiada rzeczywistej anatomii wątroby, która posiada budowę segmentarną. Gruczoł ten składa się z 2 płatów i 8 segmentów. Granicą między płatami nie jest jednak więzadło sierpowate, ale linia przebiegająca od pęcherzyka żółciowego do żyły głównej dolnej (linia Cantliego). Rzeczywista granica między lewym i prawym płatem przebiega na prawo od więzadła sierpowatego. Każdy płat składa się z czterech segmentów. Podstawą segmentarnego podziału wątroby jest przebieg rozgałęzień żyły wrotnej, którym towarzyszą gałęzie tętnicy wątrobowej i przewodów żółciowych. Segmentem jest część miąższu wątroby zawierająca określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Segmentarne i płatowe układy naczyń i przewodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek stanowią gałęzie żył wątrobowych. Podstawową jednostką anatomiczną wątroby jest zrazik, a czynnościową gronko. Przez wnękę wątroby (inaczej nazywaną wrotami wątroby) przechodzi tętnica wątrobowa właściwa, żyła wrotna wątroby oraz przewód żółciowy. Następnie wnikając do wnętrza narządu, dzielą się kolejno na: tętnicę wątrobową międzypłacikową, żyłę wątrobową międzypłacikową oraz przewód żółciowy międzypłacikowy. Te trzy struktury odnajdujemy w tkance łącznej międzypłacikowej, określając je nazwą triady wątrobowej. Wnikając do płacika, dzielą się na tętnicę wątrobową śródpłacikową, żyłę wątrobową śródpłacikową oraz przewód żółciowy śródpłacikowy. Budowa mikroskopowa Wątroba człowieka – obraz mikroskopowy W budowie wątroby można wyróżnić łącznotkankowy zrąb (stroma) oraz miąższ (parenchyma) który tworzą podstawowe jednostki strukturalno-czynnościowe wątroby – hepatocyty[3]. Hepatocyty układają się następnie w blaszki (płytki, beleczki) wątrobowe oplecione naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły centralnej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Zrazik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd. Ułożenie komórek w wątrobie. Kolejną jednostką strukturalno-czynnościową jest zrazik czynnościowy. Zawarty jest on między trzema żyłami środkowymi, znajdującymi się wewnątrz zrazika anatomicznego. Następnym elementem strukturalno-czynnościowym jest gronko wątrobowe zawarte pomiędzy dwoma zrazikami anatomicznymi. Możemy mówić o gronku wątrobowym gdy pomiędzy dwoma zrazikami anatomicznymi przebiega żyła międzyzrazikowa. Unaczynienie Krew do wątroby doprowadzana jest na dwa sposoby: Żyła wrotna wątroby (układ wrotny) – płynie nią odtlenowana krew (tzw. krew czynnościowa) ze śledziony, żołądka i jelit, jest bogata w składniki odżywcze i sole mineralne, które wątroba przechwytuje i przetwarza. Tętnicą wątrobową właściwą doprowadzającą krew bogatą w tlen (tzw. krew odżywcza). Warto jednak zauważyć, że pomimo iż żyła wrotna zawiera odtlenowaną krew więcej tlenu jest dostarczone właśnie przez żyłę wrotną, a nie tętnicę wątrobową – ze względu na stosunek ilości dostarczanej krwi (3:1). Zależność tę ilustruje tabela: Naczynie % krwi wpływającej[3] % dostarczonego tlenu[3] Stopień natlenowania i skład doprowadzanej krwi Żyła wrotna wątroby 75 70 odtlenowana, bogata w składniki odżywcze i sole mineralne Tętnica wątrobowa 25 30 natlenowana Krew żylna i tętnicza mieszają się w naczyniu włosowatym[4]. Odprowadzana jest natomiast trzema żyłami wątrobowymi poprzez żyłę główną dolną do prawego przedsionka serca. Unerwienie Nerwy wątroby pochodzą z układu współczulnego i włókien przywspółczulnych nerwu błędnego; do błony surowiczej wątroby dochodzą gałązki czuciowe prawego nerwu przeponowego. Regeneracja wątroby Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne. Obecnie przeprowadza się zabiegi polegające na usunięciu jednego z płatów wątroby (jako materiału do przeszczepu bądź z przyczyn leczniczych). Usunięty płat zostaje zregenerowany. Jednak zbyt duże i powtarzające się uszkodzenia (przyczyną mogą być substancje hepatotoksyczne lub wirusy) prowadzą do zaburzeń w regeneracji, w wyniku czego zostaje zniszczona architektura narządu, zwłóknienie tkanki, a co za tym idzie – dochodzi do utraty funkcji (marskość wątroby). Funkcje Wątroba człowieka realizuje szereg funkcji, które można podzielić na: - syntezę -- syntetyzuje czynniki krzepnięcia krwi[potrzebny przypis] -- wytwarza i wydziela żółć[5][6] (do 1,5 litra na dobę), która emulguje tłuszcze i powtórnie wykorzystuje zużytą sól żółciową -- produkuje i magazynuje[potrzebny przypis] niektóre białka osocza krwi[5] (np. albumina, protrombina, fibrynogen) -- wytwarza polisacharyd – heparynę, -- wytwarza i magazynuje enzymy -- syntetyzuje cholesterol i trójglicerydy -- syntetyzuje IGF-1 -- syntetyzuje angiotensynogen - metabolizm -- przekształca puryny w kwas moczowy -- węglowodany przekształca w łatwo przyswajalną dla organizmu glukozę, a jej nadmiar w glikogen lub w tłuszcze (które magazynuje) -- aminokwasy metabolizuje w glukozę na drodze glukoneogenezy[7] -- rozkłada zużyte erytrocyty. - magazynowanie -- magazynuje żelazo i witaminy: A, D, K, niewielkie ilości B12 i C, które uwalnia w razie potrzeby. Jednym z zadań wątroby jest filtracja krwi: - neutralizuje toksyny (np. alkohol i inne używki, a także niektóre leki) – głównie barbiturany - toksyczny amoniak przekształca w mocznik[1] (cykl ornitynowy) - sprzęga metabolity wielu substancji chemicznych (takich jak bilirubina, sterydy, leki) z kwasem glukuronowym. Poza tym wątroba: - buforuje poziom glukozy we krwi - produkuje ciepło, bierze udział w termoregulacji (krew wypływa cieplejsza o 1 °C) - zachowuje w organizmie substancje nadające się do ponownego wykorzystania, zbędne – wydala - u płodu pełni funkcję krwiotwórczą (erytrocyty). Podsumowując, wątroba spełnia cztery funkcje: - detoksykacyjną - metaboliczną - filtracyjną - magazynującą. Choroby Wątroba marska Wątroba ze względu na pełnioną w organizmie rolę jest stale narażona na różnego typu uszkodzenia: - zatrucia - alkohol - pasożyty (np. motylica wątrobowa) - infekcje wirusowe (np. WZW typu A, B, C, cytomegalia) i bakteryjne. Istnieją też zaburzenia wrodzone (zespół Gilberta, niedrożności wewnątrzwątrobowe, hemochromatoza). Te i inne problemy z wątrobą prowadzą do różnych rodzajów komplikacji: niewydolności wątroby, marskości wątroby, raka, pourazowych ropni i żółtaczki. Choroby wątroby są jednymi z najczęstszych schorzeń i stanowią poważny problem społeczny. Większość osób ze schorzeniami wątroby nie jest w ogóle świadoma choroby, aż do bardzo zaawansowanego stadium.
®© GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
