Temat:

Powłoka wspólna

Powłoka wspólna (łac. integumentum commune) – powłoka ciała, układ narządów osłonowych pokrywających całe ciało kręgowców. U człowieka powłoka wspólna składa się z powłoki właściwej, czyli skóry (łac. cutis), oraz przydatków skóry (łac. adnexa cutis), do których zalicza się gruczoły skóry (łac. glandulae cutis), włosy (łac. pili) oraz paznokcie (łac. ungues).

Skóra (łac. cutis, gr. derma) – największy narząd powłoki wspólnej (łac. integumentum commune) kręgowców o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa.Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową. Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego — komórki Merkla. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach (0,5 mm grubości), natomiast najgrubsza jest na piętach i na skórze dłoni (4 mm grubości). Funkcje skóry Typowa reakcja skóry człowieka na chłód - reakcja pilomotoryczna (pot. gęsia skórka). Podstawowe funkcje skóry to: - izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) – mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (ważny składnik odporności nieswoistej), - udział w wymianie gazowej, - termoregulacja ustroju, - udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe), - percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku, - melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym), - wchłanianie niektórych substancji, - gospodarka tłuszczowa, - gospodarka witaminowa (synteza witaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu), - wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC). Budowa skóry Schemat budowy skóry (przekrój) Skóra składa się z dwóch warstw (licząc od zewnątrz): - naskórek (epidermis) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz): -- warstwa rogowa (łac. stratum corneum), która dzieli się na warstwę zbitą (łac. stratum compactum) i warstwę rogowaciejącą (łac. stratum disjunctum) -- warstwa jasna (łac. stratum lucidum) – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni -- warstwa ziarnista (łac. stratum granulosum) -- warstwa kolczysta (łac. stratum spinosum) -- warstwa podstawna (łac. stratum basale) - skóra właściwa (łac. cutis vera) – warstwa środkowa, zbudowana głównie z tkanki łącznej włóknistej, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości). Wyróżnia się dwie podstawowe warstwy skóry właściwej: warstwa brodawkowata (występują w niej liczne wypuklenia nazywane brodawkami, które są połączone tkanką łączną z naskórkiem) oraz warstwa siatkowata (dolna warstwa skory właściwej stykająca się z tkanką podskórną, zbudowana z bardziej zbitej tkanki łącznej) - Pod skórą znajduje się tkanka podskórna (łac. hypodermis, tela subcutanea) – zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe (ich ilość jest warunkowana odżywianiem, wiekiem, płcią, miejscem na ciele) oraz dolne odcinki korzeni włosów, części wydzielnicze gruczołów (np. potowych), a także niektóre receptory (np. ciałka blaszkowate), izoluje przed nagłymi zmianami temperatury. Budowa skóry, porównanie skóry grubej i cienkiej Przydatki skóry (wytwory naskórka) Do skóry zalicza się również przydatki skóry (adnexa cutis), powstające z nabłonka tworzącego naskórek: - łuski (squamae) - gady, ryby (łuski ryb są wytworem skóry właściwej) - pióra (pennae) - ptaki, - włosy (pili) (m.in. rzęsy i brwi) - ssaki, - paznokcie (ungues) - ssaki naczelne, - pazury (unguiculae), - rogi (cornua) - niektóre ssaki, - kopyta (ungulae) - ssaki kopytne. Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu (nocycepcja) i temperatury. Gruczoły W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów. Do przydatków skóry należą też gruczoły (glandulae cutis): - gruczoły potowe (glandulae sudoriferae) (ssaki), - gruczoły łojowe (glandulae sebaceae)(ssaki), - gruczoły sutkowe (glandulae mammariae) (ssaki), - gruczoły śluzowe (glandulae mucosae) (ryby i płazy), - gruczoły mlekowe (glandulae lactiferae), - gruczoły jadowe (gady i płazy), - gruczoły kuprowe (ptaki). Unaczynienie skóry - sieć głęboka – skóra właściwa, tkanka podskórna - sieć podbrodawkowa – u podstawy brodawek - sieć powierzchowna Przy oziębieniu następuje odruchowy skurcz naczyń krwionośnych i mięśni stroszących włosy (musculi arectores pilorum). Barwa skóry Barwa skóry zależy głównie od zawartości melaniny. Spośród naczelnych u orangutana melanina występuje zarówno w naskórku i w skórze właściwej. U gibbonów, szympansów i człowieka melanina występuje głównie w naskórku. Jednak tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako adaptacja do różnego natężenia promieniowania ultrafioletowego.

Paznokieć (łac. unguis) – rogowa osłona ostatniego członu palca naczelnych. Paznokieć pełni funkcje ochronne (przed szkodliwym działaniem czynników mechanicznych) oraz obronne. Paznokieć jest jednym z wytworów naskórka, a jego głównym budulcem są keratyny. Budowa Płytka paznokciowa zbudowana jest z blaszki grzbietowej i blaszki podeszwowej. Blaszka grzbietowa składa się z korzenia paznokcia, który jest zagłębiony w skórze, i właściwego paznokcia, wyrastającego na zewnątrz. Nasadę paznokcia, z niekiedy widocznym obłączkiem, otacza od zewnątrz wał paznokciowy wraz z obrąbkiem naskórkowym. Paznokcie powstają w macierzy i, rosnąc, przylegają do łożyska. Paznokcie u rąk rosną około 0,15 mm na dobę, natomiast u nóg niemal dwa razy wolniej. Odpowiedniki Paznokcie są tworami homologicznymi do pazurów, które występują między innymi u drapieżnych kręgowców lądowych, oraz kopyt, występujących u kopytnych. Pazur różni się od paznokcia przede wszystkim brakiem blaszki podeszwowej i słabszym rozwojem blaszki grzbietowej.  

®© GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA