Temat:

Układ dokrewny

Układ hormonalny, układ wewnątrzwydzielniczy, układ dokrewny, układ endokrynny – układ narządów występujący u zwierząt, składający się z gruczołów dokrewnych i wyspecjalizowanych komórek warunkujących wydzielanie hormonów. Układ hormonalny w organizmach żywych pełni rolę regulacyjną w zapewnieniu homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na poziomie tkankowym, układ hormonalny stanowi niezbędny mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Wydzielanie hormonów podlega zarówno kontroli na drodze sprzężeń zwrotnych, jak i regulacji ze strony układu nerwowego. Podwzgórze Część międzymózgowia w której znajdują się m.in. komórki nerwowe, które potrafią zmienić sygnał elektryczny na biochemiczny. Wydzielanie substancji dokrewnych przez neurony nazywa się neurosekrecją. Hormony: - wazopresyna (ADH, AVP) – wzmaga resorpcję zwrotną wody w nerkach, poprzez zwiększenie ilości akwaporyn wbudowanych w błonach komórek. W wyniku działania hormonu antydiuretycznego dochodzi do zmniejszenia diurezy (ilości produkowanego moczu) oraz wzrostu ciśnienia krwi. - oksytocyna – pobudzanie skurczów mięśni gładkich macicy i wydzielania mleka - hormony sterujące czynnością przysadki – regulacja wydzielania hormonów przysadki. Przysadka mózgowa (nieparzysty gruczoł położony u podstawy mózgu): - somatotropina (GH): - pobudza wzrost organizmu - pośrednio wpływa na wzrost kości długich - wzmaga transport aminokwasów - ukierunkowuje metabolizm - przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi - pobudza rozkład tłuszczów zapasowych - zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe Niedobór somatotropiny u dzieci powoduje karłowatość (jeśli jest to niedobór pierwotny to karłowatość przysadkową). Natomiast zbyt duże wydzielanie GH powoduje u dzieci gigantyzm, a u dorosłych akromegalię. - prolaktyna (PRL) (hormon laktotropowy) – zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka - hormony tropowe: -- tyreotropina (TSH) – pobudza wydzielanie hormonów (tyroksyny) przez tarczycę -- adrenokortykotropina (ACTH) – pobudza wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy -- lipotropina – pobudza rozkład tłuszczów zapasowych -- gonadotropiny – pobudzają rozwój i czynności gonad: jajników lub jąder: --- folitropina (FSH) – u kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego, a u mężczyzn pobudza spermatogenezę --- lutropina (LH) – powoduje jajeczkowanie; pobudza wydzielanie testosteronu przez komórki śródmiąższowe jąder Szyszynka - melatonina – powoduje agregacje ziaren barwnika melaniny; wpływa na ośrodki snu i czuwania; opóźnia dojrzewanie płciowe. Tarczyca - tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3) - - wzmaga podstawową przemianę materii - - pobudza syntezę białek - - zmniejsza poziom cholesterolu we krwi - kalcytonina – przesuwa wapń z krwi do kości, zwiększając uwapnienie kości Przytarczyce - parathormon (PTH) – jedyny hormon produkowany przez przytarczyce; małe, parzyste gruczoły leżące na rogach tarczycy. Jest to podstawowy hormon regulujący gospodarkę wapniową w organizmie (wraz z innym hormonem antagonistą kalcytoniną, produkowaną przez tarczycę). Parathormon powoduje uwalnianie jonów wapnia z kości (które są głównym rezerwuarem jonów wapnia dla organizmu) do krwi, wówczas gdy poziom tych jonów we krwi spada. Grasica - tymozyna (tymulina) – indukują różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T - tymopoetyna – hamuje przewodzenie impulsów pomiędzy neuronami a komórkami mięśniowymi – kontroluje siłę skurczu mięśni (działa na płytkach motoneuronalnych w połączeniach akson-komórka mięśniowa) Trzustka - glukagon (komórki A) – podwyższenie stężenia glukozy we krwi - insulina (komórki B) – obniżenie stężenia glukozy we krwi - - obniża stężenie glukozy we krwi, ułatwiając transport glukozy do komórek - - zwiększa syntezę białek i tłuszczów Względny lub bezwzględny niedobór insuliny jest przyczyną zaburzeń gospodarki węglowodanowo-lipidowej z cukrzycą włącznie, zaś jej nadmiar jest przyczyną hipoglikemii. - somatostatyna (komórki D) – hamuje wydzielanie hormonów jelitowo-żołądkowych oraz hamuje działanie gastryny, cholecystokininy i insuliny na gruczoły trawienne - polipeptyd trzustkowy (komórki PP) – hamuje wydzielanie enzymów i wodorowęglanów przez trzustkę. Nadnercza Hormony kory: - mineralokortykoidy (produkowane w warstwie kłębkowatej, głównie aldosteron) – zwiększają resorpcję sodu z moczu pierwotnego a ułatwiają wydalanie potasu - glikokortykoidy (produkowane w warstwie pasmowatej) - - zwiększają poziom glukozy we krwi - - hamują syntezę białek, ograniczając odporność - androgeny (produkowane w warstwie siatkowatej) – przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu; odpowiadają za rozwój drugorzędowych męskich cech płciowych Hormony rdzenia: - adrenalina: - - zwęża naczynia krwionośne krążenia skórnego, nerkowego i trzewnego - - rozszerza naczynia krwionośne tętnic wieńcowych i mięśniowych - - pozostaje bez wpływu na krążenie mózgowe - - zwiększa częstość skurczów serca - - podwyższa ciśnienie krwi - - rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu - - podwyższa poziom glukozy we krwi - - przyspiesza rozkład tłuszczów - - rozszerza źrenice - - poprawia przytomność umysłu - noradrenalina – utrzymuje wysokie ciśnienie krwi Jądra - androgeny (testosteron) - - wpływa na dojrzewanie plemników - - reguluje popęd płciowy Jajniki - estrogeny (estradiol): - - rozwój cech płciowych - - popęd płciowy - - regulacja cykli menstruacyjnych - progesteron: - - ostateczne przygotowanie macicy do przyjęcia blastocysty - - kontrola przebiegu ciąży - - relaksyna – hamuje skurcze mięśni macicy; rozluźnia spojenie łonowe w czasie porodu

®© GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA