Świąteczne hity w Radio Grupa Media Informacyjne – słuchaj …
Kolędy są ważną częścią Bożego Narodzenia. To dzięki nim możemy się wczuć w świąteczny klimat. Przez setki lat uczą o tradycjach bożonarodzeniowych oraz inspirują kompozytorów i artystów z całego świata. W tym artykule odpowiemy na pytania o genezę kolęd, jakie kolędy są popularne w poszczególnych krajach europejskich?
Nazwa kolęda pochodzi do łacińskiego słowa calendae, co oznaczało pierwszy dzień miesiąca. Genezy kolęd należy szukać w obchodach rzymskich Kalendae styczniowych (mensis Januarius). Od 153 roku przed narodzinami Chrystusa konsulowie rzymscy obejmowali swój urząd 1 stycznia. Od 46 roku p.n.e. dekretem Juliusza Cezara, 1 stycznia został oficjalnie ogłoszony początkiem roku administracyjnego. Z powyższego wynika, że kolęda była radosną pieśnią noworoczną wykonywaną na cześć gospodarzy. Wówczas przekazywała życzenia szczęścia i pomyślności. Kolęda towarzyszyła odwiedzinom rodziny i znajomych oraz wręczaniu sobie prezentów.
Z czasem śpiewanie kolęd przejęło chrześcijaństwo, łącząc je z okresem Bożego Narodzenia. Ewangelie: św. Mateusza i św. Łukasza były pierwszą inspiracją dla kolęd. Z upływem czasu kolędy coraz częściej sięgały do źródeł tak zwanej pobożności ludowej.
W okresie świątecznym wykonywane są również pastorałki. One również nawiązującą do wątków zaczerpniętych z życia codziennego. Ze względu na swój świecki charakter nie są one jednak wykonywane w chrześcijańskich nabożeństwach religijnych.
POLSKA
Na aprzełomie XVII-XVIII wieku kolęda stała się terminem utrwalonym w znaczeniu pieśni bożonarodzeniowej. Jednak kolędy powstawały znacznie wcześniej. Jedne z pierwszych kolęd były tłumaczone z języka łacińskiego i czeskiego. Najstarszą zachowaną polską kolędą jest kolęda pochodząca z 1424 roku, która zaczyna się od słów Zdrow bądź, krolu anjelski. Do najstarszych polskich kolęd należą Anioł pasterzom mówił, Gdy śliczna Panna, Jezus malusieńki i Lulajże Jezuniu.
Dorobek polskich kolęd i pastorałek sięga około 500 utworów, które są wykonywane w domach w okresie Bożego Narodzenia podczas jasełek, wieczorów kolęd, w szkołach.
UKRAINA
Na Ukrainie kolędy są dość popularne. Koliadky (pol. kolędy) oraz szczedriwki to pieśni ludowe związane z obrzędami noworocznymi. Koliadky śpiewane były w okresie od Bożego Narodzenia do 31 grudnia (według kalendarza juliańskiego), zaś szczedriwki wykonywano w okresie świętowania Nowego Roku oraz Chrztu Pańskiego.
Tam gdzie Polacy i Ukraińcy byli sąsiadami, tradycje bożonarodzeniowe przenikały się. Ukraińcy odwiedzali Polaków by wspólnie z nimi kolędować. Do dziś w tradycji ukraińskiej śpiewa się kolędy Nowa radość nastała, Niebo i ziemia tryumfują, Dziwna nowina, Anioł pasterzom mówił i W żłobie leży.
ROSJA
Kolędy w Rosji to rzadkość. Z reguły śpiewają je „rodziny” związane z Ukrainą lub Polską. Rosjanie świętują Boże Narodzenie dwa tygodnie po katolickich świętach. Prawosławna wigilia (soczelnik) odbywa się 6 stycznia i jest dniem oficjalnie rozpoczynającym Święta Bożego Narodzenia. Obowiązuje wtedy post ścisły, a ortodoksyjni wyznawcy tego dnia niczego nie jedzą ani nie piją.
W święta Bożego Narodzenia Rosjanie spotkają się w domach z rodziną i przyjaciółmi. W Rosji prezenty przynosi Dziadek Mróz, któremu często towarzyszy wnuczka Śnieżynka.
CZECHY
Tradycje kolędowania w Czechach są znacznie dłuższe niż w Polsce. To od Czechów Polacy tłumaczyli na swój język pierwsze kolendy, przykładem tutaj mogą być kolędy: Zdrów bądź królu anjelski (XV w.) oraz Stała się rzecz wielmi dziwna (XVI w.).
W kulturze czeskiej śpiewano pieśni bożonarodzeniowe (vánoční písně) oraz kolędy (koledy). Pierwsze miały charakter religijny i były wykonywane w kościołach, drugie zaś były mniej poważne i śpiewano je np. podczas wiejskich jasełek.
NIEMCY
Świąteczna atmosfera panuje w Niemczech w grudniu i styczniu. Nieodzownym elementem okresu Bożego Narodzenia (Weihnachten) jest wspólne śpiewanie kolęd (Weihnachtslieder) oraz odwiedzanie jarmarków bożobarodzeniowych (Weihnachtsmarkt).
Najbardziej znane kolędy, które powstały w Niemczech to: Ich steh‘ an deiner Krippe hier (1653), O Tannenbaum (1824), Alle Jahre wieder (1836) i Kling Glöckchen klingelingeling(1854).
AUSTRIA
Austria może się poszczycić tym, że powstała w tym kraju jedna z najbardziej znanych kolęd na świecie – Stille nacht (pol. Cicha noc). Tekst napisał w 1816 r. Joseph Mohr, wikary w Mariapfarr w regionie Lungau. Melodię skomponował 2 lata później Franz Xaver Gruber. Kolędę po raz pierwszy wykonano podczas pasterki w 1818 roku w austriackim Oberndorf bei Salzburg.
Kolęda Cicha noc śpiewana jest w około 300 różnych językach i dialektach. Słowa jednej z wersji w języku polskim ułożył ok. 1930 roku Piotr Maszyński.
W okresie adwentowym kolędy można usłyszeć wszędzie. Roznoszą się one nawet z rozgłośni radiowych w centrach handlowych.
W Austrii bardzo popularna jest tradycja jarmarków bożonarodzeniowych (nazywanych Weihnachtsmärkte, Adventmärkte, Christkindlmärkte).
W Austrii prezenty przynosi Christkind, czyli Dzieciątko Jezus. Dzieci piszą listy do Christkindl i wysyłają je na adres Urzędu Pocztowego w mieście Christkindl. Tradycja ta trwa już 60 lat.
WIELKA BRYTANIA
W Wielkiej Byrtanii najstarsze pieśni, litanie i hymny były po łacinie. Najstarsze angielskie kolędy były religijne i nawiązywały do narodzin Chrystusa, do Maryi, do Betlejem oraz wydarzeń biblijnych. Z czasem zaczęły powstać piosenki świąteczne o bardziej swobodnej treści.
Najstarsze angielskie kolędy to: Joy to the world, O come all ye faithful, Hark! The Herald Angels Sing i God Rest Ye Merry, Gentlemen.
FRANCJA
We Francji znane są kolędy kościelne (les cantiques) i kolędy o tematyce świątecznej (les chansons de Noël). Kolędy były bardziej uroczyste i śpiewano je w kościele, zaś piosenki świąteczne nawiązujące do narodzin Jezusa były przeznaczone dla ludu.
We Francji jedną z najstarszych kolęd jest Entre le boeuf et l’âne gris (pol. Między wołem i szarym osłem), która powstała prawdopodobnie w XVI w. W tym okresie powstały również kolędy Les anges dans nos campagnes (pol. Aniołowie na naszych polach) i Venez, Divin Messie (pol. Przybądź święty Mesjaszu).
Wiele znanych i śpiewanych do dzisiaj francuskich kolęd powstało na przełomie XVIII i XIX wieku, np. kolęda Minuit, Chrétiens (pol. Północ, Chrześcijanie).
Najpopularniejszą francuską świąteczną piosenką jest Petit Papa Noël (pol. Mały Święty Mikołaj). Piosenkę, napisaną w 1946 r. przez Raymond Vincy and Henri Martinet, wykonywał Tino Rossi.
WŁOCHY
Najstarsze hymny bożonarodzeniowe pochodzą z Rzymu i datuje się je na IV wiek – wiek wielkich świętych i Ojców Kościoła. Św. Ambroży z Mediolanu skomponował jeden z pierwszych znanych hymnów liturgicznych na cześć Bożego Narodzenia Veni, Redemptor Gentium (pol. Przyjdź, Odkupicielu ludu) – teologiczną interpretację znaczenia Bożego Narodzenia.
W XIII wieku Św. Franciszek z Asyżu „wprowadził” do kolęd człowieczeństwo Jezusa i miłość Jego Matki, Maryi. Św. Franciszek stworzył też pierwszą szopkę bożonarodzeniową. Po jego śmierci franciszkanie zaczęli komponować pierwsze „nowoczesne” pieśni bożonarodzeniowe przepełnione poczuciem miłości, spokoju i ciepła.
W 1754 r. powstała ulubiona pieśń bożonarodzeniowa Włochów – Tu Scendi dalle Stelle (pol. Schodzisz z gwiazd). Napisana w dialekcie neapolitańskim przez św. Alfonsa Liguori, została przetłumaczona na język włoski na polecenie papieża Piusa IX. W 1754 roku św. Alfons Liguori napisał również tekst i muzykę do kolędy Quanno nascette Ninno (pol. Kiedy rodzi się Dzieciątko).
Piosenką bożonarodzeniową popularną we Włoszech jest A Natale Puoi.
HISZPANIA
Kolędy hiszpańskie (los villancicos) stanowią ważny element Świąt Bożego Narodzenia. Jednym z pierwszych kompozytorów kolęd był Marqués de Santillana, poeta z XV wieku.
Początkowo kolędy służyły do zapisu wydarzeń i historii związanych z życiem na wsiach. Z czasem zaczęto wiązać je z okresem bożonarodzeniowym i śpiewać w kościołach.
Wśród kolęd znanych i lubianych w Hiszpanii warto wymienić Los peces en el río (pol. Ryba w rzece), El tamborilero (pol. Perkusista), Mi burrito sabanero, Campana sobre campana, Ya vienen los reyes (pol. Nadchodzą królowie) i La nanita nana.
Najpopularniejszą na świecie hiszpańskojęzyczną piosenką świąteczną jest Feliz Navidad. Napisał ją w 1970 roku José Feliciano.
HOLANDIA
Holendrzy są bardziej zdystansowani do świąt i kolędowania. Żywym zwyczajem świątecznym jest wysyłanie kartek bożonarodzeniowych.
Jedną z najstarszych pieśni bożonarodzeniowych pochodzącą z XV wieku jest Nu zijt wellekome (pol. Jesteś mile widziany).
W Holandii chętnie śpiewa się także kolędy De herdertjes lagen bij nachte (pol. Pasterze leżeli w nocy), protestancką Komt allen tezamen (pol. Chodźcie wszyscy razem) i katolicką Wij komen tezamen (pol. Idziemy razem).
SKANDYNAWIA
Jedną z najstarszych kolęd w Skandynawii jest skomponowana w XVI wieku kolęda Gaudete, Christus est natus (pol. Raduj się, Chrystus się narodził).
Kolęda Jul, jul, strålande jul (pol. Boże Narodzenie, Boże Narodzenie, chwalebne Boże Narodzenie) stała się motywem wielu interpretacji w Szwecji i innych krajach, nie tylko skandynawskich. Autorem tekstu jest Edward Evers. Muzykę skomponował Gustaf Nordqvist. Opublikowana w 1921 roku przez Abrahama Lundqvista, kolęda Jul, jul, strålande jul stała się jedną z najbardziej popularnych kolęd w Szwecji w ciągu całego XX wieku.
Wśród popularnych w krajach skandynawskich świątecznych melodii warto wspomnieć jeszcze o starej szwedzkiej pieśni ludowej Räven raskar över isen (pol. Lis śpieszy po lodzie) oraz piosence Musevisa, którą wykonuje gwiazda norweskiego przemysłu muzycznego Nora Brockstedt.
STANY ZJEDNOCZONE
W Stanach Zjednoczonych pierwotnie były wykonywane kolędy powstałe w Wielkiej Brytanii. Z biegiem czasu dorobek USA w tej materii powiększał się o nowe, autorskie utwory, doskonale znane na całym świecie. Wymieńmy kilka z nich:
Jingle Bells – kolęda napisana przez amerykańskiego kompozytora Jamesa Pierponta. Pierwotnie funkcjonowała pod tytułem One Horse Open Sleigh. Premiera kolędy odbyła się 16 września 1857 roku.
White Christmas – piosenka autorstwa Irvinga Berlina z 1941 roku, pierwotnie wykonywana przez Binga Crosby’ego i Marthę Mears w filmie Gospoda świąteczna (1942). Jedna z najpopularniejszych i najczęściej wykonywanych anglojęzycznych piosenek świątecznych na świecie.
Have Yourself a Merry Little Christmas (1943) pierwotnie wykonywana przez Judy Garland, rozgłos zyskała w wersji wykonywanej przez Franka Sinatrę.
Let it snow autorstwa Sammy’ego Cahn’a oraz Julie’a Styne’a, powstała w lipcu 1945 roku podczas fali wielkich upałów, które dotknęły Hollywood. Pierwsze nagranie tej piosenki odbyło się z udziałem Vaughna Monroe, jednak do najpopularniejszych aranżacji tego utworu zalicza się wykonania Dean’a Martin’a i Franka Sinatry.
Wśród hitów muzyki pop, które zna cały świat, warto wymienić chociażby Last Christmas zespołu Wham (1984), Driving Home for Christmas Chrisa Rea (1986), All I want for Christmas is you Mariah Carey (1994).
AUSTRALIA
Tradycja śpiewania kolęd i piosenek świątecznych jest wciąż żywa w Australii. Od 1937 roku organizowane są większe i mniejsze wieczory kolęd przy świecach (Carols by Candlelight). Duże koncerty odbywają się w Sydney i Melbourne i są transmitowane przez telewizję. W zasadzie każda dzielnica lub społeczność organizuje swoje lokalne wieczory kolęd, które są okazją do wspólnego spędzenia czasu wśród znajomych, śpiewania, jedzenia i picia.
W Australii królują przede wszystkim szlagiery anglojęzyczne. Jednakże Australijczycy mogą pochwalić się także kilkoma własnymi piosenkami świątecznymi oddającymi specyfikę australijskich świąt Bożego Narodzenia. Popularne australijskie piosenki świąteczne to Six White Boomers, Santa’s Moving to the South Pole, Let Us Barbeque i Aussie Jingle Bells.
Podstawową funkcją wspólnego śpiewania jest budowanie wspólnoty. Zbiorowe śpiewanie buduje poczucie jedności i przynależności do grupy. W tradycji praktycznie wszystkich kultur świata grupowy śpiew towarzyszył codziennym czynnościom. Jeszcze na początku XX wieku ludzie śpiewali przy pracy, a także bawili się, wspólnie muzykując. Dopiero współczesny rozwój techniki sprawił, że…
Świąteczne hity w Radio Grupa Media Informacyjne – słuchaj …
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE