1) Konto - co to jest i do czego służy ?
2) Grupy
3) Dodawanie i usuwanie nowych kont
4) Tymczasowe blokowanie konta
5) Pliki i programy związane z kontami użytkowników

1) Konto - co to jest i do czego służy ?

W kilku słowach konto użytkownika można określić, jako wszystkie zasoby, pliki i informacje o tym użytkowniku. Każde konto charakteryzują dwie podstawowe cechy - hasło i login. Dzięki loginowi komputer wie, z którym użytkownikiem aktualnie pracuje, a hasło służy do zabezpieczenia zasobów tego użytkownika.
Konta wykorzystywane są również przez programy, które na każdym z tych kont mogą posiadać własne pliki konfiguracyjne, dostosowujące program do potrzeb danego użytkownika.

2) Grupy

Grupy umożliwiają dostęp do zasobów systemowych wybranym użytkownikom. Istnieją dwie możliwości zarządzania grupami :

• tworzenie nowej grupy dla każdego nowo utworzonego użytkownika
• dodawanie użytkowników do istniejących już grup

Każda z tych metod ma swoje zalety i wady. Tworzenie osobnych grup dla nowych użytkowników zwiększa bezpieczeństwo ich danych.
Załóżmy jednak, że nasz system pracuje w firmie, gdzie zatrudnionych jest pięciu księgowych i dziesięciu pracowników biurowych. Wszyscy ci pracownicy korzystają z zasobów naszego systemu. Księgowi posiadają wspólne bazy danych i pracownicy biurowi wspólne zasoby. Zasoby księgowych nie mogą być dostępne dla pracowników biurowych i odwrotnie.
W takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest stworzenie dwóch grup :

• księgowi
• biurowi

Każdej z tych grup należy przydzielić odpowiednich pracowników i ustawić odpowiednie prawa dostępu dla nich i innych użytkowników, zabraniając tym ostatnim prawa dostępu.
Takie rozwiązanie daje możliwość dzielenia się zasobami wśród danej grupy nie udostępniając ich innej.

Do tworzenia nowej grupy służy polecenie :

groupadd -g gid nazwa_grupy
lub
groupadd nazwa grupy

gdzie :

gid - numeryczna wartość identyfikatora grupy. Wartość ta musi być niepowtarzalna.
          Wartości od 0-99 są zarezerwowane dla kont systemowych i nie powinny być używane.
          W przypadku nie podania gid system sam przydzieli grupie pierwszą wolną wartość.

Aby skasować daną grupę należy wydać polecenie :

groupdel nazwa_grupy

Podczas dodawania grup system modyfikuje następujące pliki :

/etc/group

zawiera on wszystkie informacje o grupach.
Każdy wpis zajmuje jedną linię, mającą następujący format :
nazwa_grupy:hasło:GID:lista_użytkowników

/etc/gshadow

zawiera bezpieczne informacje o kontach grup.

3) Dodawanie nowych kont

Linuks posiada dwa sposoby tworzenia nowych kont :

• poprzez specjalne programy
• ręcznie - poprzez edycję odpowiednich plików

Podstawowym programem do dodawania nowych użytkowników jest useradd o następującej składni :

useradd -d katalog_domowy -g grupa_początkowa -G inne_grupy -s powłoka -u UID login

gdzie :

katalog_domowy - wartość ta określa nazwę nowo utworzonego użytkownika. Domyślnie zmienna ta przyjmuje wartość taką samą jak login
gupa_początkowa - jest nazwą grupy początkowej użytkownika. Grupa ta musi już istnieć. W przypadku nie podania tej zmiennej system sam utworzy grupę dla użytkownika o nazwie zgodnej z nazwą loginu
inne_grupy - lista dodatkowych grup, do których również należy użytkownik powłoka - nazwa powłoki użytkownika
UID - numeryczna wartość identyfikatora użytkownika. Wartość ta musi być niepowtarzalna i większa od 99. W przypadku nie podania tej zmiennej system sam przydzieli użytkownikowi pierwszy wolny numer.

Domyślne wartości dla zmiennych są podawane z pliku /etc/default/useradd

Dodanie użytkownika o nazwie uczen do systemu może wyglądać następująco :

groupadd uczen
useradd -d /home/uczen -g uczen -s /bin/bash uczen
lub
useradd uczen

Ręczne tworzenie konta wymaga więcej czasu od administratora systemu, ale za to pomoże w zrozumieniu mechanizmu tworzenia kont.

Aby ręcznie utworzyć nowe konto dla użytkownika uczen należy wykonać następujące czynności :

a) dodać wpis do pliku /etc/passwd i w przypadku maskowania haseł do /etc/shadow

/etc/passwd
uczen::504:504::/home/uczen:/bin/bash

/etc/shadow
uczen::0:99999:7:::

Składnia pliku passwd jest następująca :

nazwa_użytkownika:hasło:UID:GID:komentarz:katalog_domowy:polecenie_logowania

gdzie :

nazwa_użytkownika - jest polem zawierającym jednoznacznie identyfikującą nazwę użytkownika
hasło - jest zakodowanym hasłem użytkownika. Jeśli w systemie użyto maskowania haseł to w miejscu tym znajduje się x. Brak jakiejkolwiek wartości oznacza brak hasła na tym koncie
UID - unikalny numer reprezentujący użytkownika w systemie
GID - unikalny numer wskazujący na domyślną grupę, do której należy użytkownik komentarz - zawiera informacje o użytkowniku dostępną dla innych użytkowników po wydaniu polecenia finger
katalog_domowy - określa miejsce katalogu domowego użytkownika
polecenie_logowania - polecenie, które zostaje uruchomione w trakcie logowania do systemu. Często jest to wpis wskazujący na powłokę.

Składnia pliku /etc/shadow jest następująca :

nazwa_użytkownika:hasło:data_zmiany_hasła:min:max:przypomnienie:ważność_konta: inne

gdzie :

nazwa_użytkownika - jest polem zawierającym jednoznacznie identyfikującą nazwę użytkownika
hasło - zaszyfrowane hasło
data_zmiany_hasła - data ostatniej zmiany hasła
min - minimalny okres pomiędzy zmianami hasła
max - maksymalny okres pomiędzy zmianami hasła
przypomnienie - wartość ta określa na ile dni przed upływem terminu przypominać o zmianie hasła
ważność_konta - termin ważności konta
inne - miejsce zarezerwowane na przyszłe zmienne

b) dodać wpis do /etc/group i /etc/gshadow

/etc/gropu :
uczen:x:504:

/etc/gshadow :
uczen:x::

c) skopiować pliki z /etc/skel do utworzonego katalogu /home/uczen

d) ustawić właściciela i prawa dostępu dla nowego użytkownika :

cd /home/
chown -R uczen:uczen uczen
cd /home/uczen
chmod -R go=u,go-w .
chmod go= .

e) ustawić hasło dla konta :

passwd uczen

4) Tymczasowe blokowanie konta

Administrator systemu czasami z różnych przyczyn jest zmuszony do tymczasowego zablokowania konta bez jego kasowania.
Istnieją dwa sposoby blokowani kont :

• w pliku /etc/passwd na pozycji hasło należy wstawić przed x znak '!' .
  Teraz podczas próby logowania system odmówi dostępu użytkownikowi :
  uczen : !x : 504 : 504 : : /home/uczen : /bin/bash
  
• drugi sposób polega na wykorzystaniu polecenia passwd :

          blokowanie konta :
          passwd -l nazwa_użytkownika

          ponowne udostępnienie konta :
          passwd -u nazwa_użytkownika

5) Pliki i programy związane z kontami użytkowników

Najważniejsze polecenia zmieniające właściwości konta to :

chfn - zmienia informacje o koncie dla programu finger
chsh - służy do zmiany powłoki logowania
passwd - zmienia hasło konta

Zwykły użytkownik tymi poleceniami może zmienić właściwości tylko swojego konta.
Super-użytkownik - root - może wykorzystać te polecenia do zmiany dowolnego konta.

Ciekawymi plikami związanym z kontem użytkownika są :

.bashrc - zawartość tego pliku wykonywana jest podczas logowania na dane konto
.bash_logout - zawartość tego pliku wykonywana jest podczas wylogowywania się z konta

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA