Orzeł przedni jest największym przedstawicielem orłów z rodzaju Aquila. Jego rozpiętość skrzydeł wynosi 190-225 cm, a długość ciała 80-93 cm. To potężny orzeł o charakterystycznej sylwetce z długimi skrzydłami zwężającymi się ku nasadzie oraz węższą dłonią, co tworzy mocno S-owatą tylną krawędź. Ogon długi, najdłuższy wśród orłów. W locie, w czasie krążenia skrzydła trzyma uniesione do góry, co nadaje sylwetce lekkości. Również ubarwienie charakterystyczne, i różne u ptaków dorosłych i młodych. We wszystkich szatach występuje duża rdzawa do płowej czy złotej plama na potylicy i karku. Lotki i sterówki ciemno szare z szeroką czarniawą pręgą na końcu. Rysunek ten jednak widoczny jest z niewielkiej odległości i w dobrym oświetleniu. Na wierzchu wyraźnie zaznaczone rozjaśnienia na ramionach, tworzące kontrastowy wzór widoczny z daleka. Lotki i sterówki ciemne z czarną szeroką pręgą na końcu. Ptaki młode wyraźnie różniące się od ptaków dorosłych białymi plamami nasady lotek dłoni i zewnętrznych lotek 2. rzędu. Podobnie ogon dwukolorowy z białą nasadą i czarną szeroką pręgą na końcu. Wierzch ramion jednolicie ciemny bez rozjaśnień charakterystycznych dla ptaków starszych. Wraz z wiekiem kolejne szaty stopniowo tracą ilość bieli i ciemnieją.
Zasięg występowania i liczebność
Orzeł przedni ma największy zasięg wśród orłów. Zasiedla Nearktykę i Palearktykę. Na kontynencie amerykańskim występuje niemal na całym obszarze Kanady oraz w zachodniej części USA. W Starym Świecie swym zasięgiem obejmuje w Europie płw. Pirenejski, południową część Francji oraz pasma górskie Alp, Bałkanów, płw. Apeniński oraz wyspy na Morzu Śródziemnym. Występuje również w Karpatach. W północnej części zasiedla Szkocję, północno-zachodnią Anglię, Skandynawię, kraje nadbałtyckie, Białoruś, i dalej na wschód przez Rosję, szerokim pasem przez północną Azję, wzdłuż południowego brzegu tundry, aż po Kamczatkę, Koreę i Japonię. Na południu po Turcję, Bliski Wschód, Kaukaz i góry północnego Iraku i Iranu, Afganistan, północny Pakistan omijając wysokie plato Tybetu wzdłuż Tian Szan, po północno-zachodnie Chiny, a od północnego-wschodu, tj. od wschodnich skrajów Mongolii do centralnej części Chin. Poza tym kilka rozrzuconych i izolowanych populacji w północnej Afryce i płw. Arabskim. Liczebność populacji lęgowej na obszarze Europy ocenia się na 8400 – 11000 par.
Stan populacji krajowej
W Polsce orzeł przedni jest gatunkiem skrajnie nielicznie lęgowym. Liczebność wynosi zaledwie 30-35 par. Większość (ok. 85%) gniazduje na południu kraju, w Karpatach, gdzie głównymi obszarami lęgowymi są Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie, Beskid Niski, Sądecki, Pieniny, Gorce, Tatry i Beskid Żywiecki. Ponadto pojedyncze pary obserwowano na północy i wschodzie kraju, ale gniazdowanie potwierdzono jedynie na Pomorzu Środkowym. Ptaki lęgowe w Polsce są osiadłe.
Status
W Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą. Wokół gniazd wyznacza się strefy ochronne. Umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Zamieszczony na liście gatunków w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Stan polskiej populacji można określić jako stabilny.
Środowisko lęgowe
Siedliskiem lęgowym głównie zajmowanym przez orła przedniego w Karpatach są stare, prześwietlone drzewostany jodłowe i jodłowo-bukowe. Miejsca gniazdowe lokalizowane są zwykle z dala od siedzib ludzkich. Warunkiem jest również bliskie sąsiedztwo odpowiednich łowisk, która stanowią łąki i pastwiska ekstensywnie użytkowane oraz nieużytki, często na wzgórzach o znacznym nachyleniu, z kępami drzew i krzewów, głownie jałowca lub tarniny. Jednak nieużytki zarastające w wyniku sukcesji przestają być odpowiednimi terenami łowieckimi. Istotnym elementem są stare uschnięte drzewa stanowiące punkty obserwacyjne i odpoczynkowe. W wysokich górach, na przykład w Tatrach, gniazda buduje na półkach skalnych, a poluje na halach lub zlatuje w sąsiednie strefy przedgórza.
Pokarm i ekologia żerowania
Pokarm tego silnego drapieżnika stanowią ssaki i ptaki średniej wielkości, jak lisy, kuny, koty domowe, młode sarny, świstaki czy zające, a wśród ptaków kuraki, gołębie, sowy, myszołowy, drób. Chętnie również żeruje na padlinie, szczególnie zimą, korzystając z tej wyłożonej przez myśliwych lub resztek pozostawionych przez wilki. Poluje głownie z niskiego lotu nad ziemią. Często też poluje z zasiadki wypatrując ofiary z drzew rosnących pośród łąk czy pastwisk, jak również z niewielkich wzniesień terenu siedząc na ziemi lub skałkach. Ptaki chwyta głównie na ziemi lub w momencie zrywania się do lotu.
Biologia lęgowa i fenologia
Orzeł przedni jest gatunkiem terytorialnym, o dużym rewirze. Do lęgów przystępuje w wieku 4-5 lat. Jako gatunek osiadły oraz o długim cyklu lęgowym do lęgów przystępuje niekiedy już w lutym, tokując i odnawiając lub budując gniazdo. Preferowanym drzewem gniazdowym w warunkach Karpat jest jodła (85%). Składanie jaj ma miejsce w połowie marca. Lęg składa się z 1-2 jaj, rzadko 3. Wysiaduje od złożenia pierwszego jaja głównie samica przez ok. 45 dni. Na przełomie kwietnia i maja wykluwają się pisklęta, które w gnieździe przebywają przez 10-12 tygodni. U orła przedniego występuje zjawisko kainizmu, polegające na tym, że starsze pisklę zabija młodsze. Młode opuszczają gniazdo na przełomie lipca i sierpnia. W terytorium lęgowym przebywają pod opieką rodziców niekiedy aż do późnej jesieni. Przy tak długim okresie lęgu, szczególnie w niekorzystnych warunkach pokarmowych, orły przednie nie w każdym sezonie przystępują do lęgu. Utrzymują jednak rewir, w którym przebywają i bronią go przed ptakami tego samego gatunku.
Zagrożenia
Głównymi zagrożeniami dla istnienia polskiej populacji lęgowej jest utrata siedlisk zarówno lęgowych, jak i łowisk:
– Wycinka starodrzewów w stanowiących ostoje gatunku w miejscach trudno dostępnych i odludnych;
– Zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, co prowadzi do ich zarastania, podobnie jak w wyniku zalesiania terenów otwartych;
– Utrata siedlisk spowodowana zabudową atrakcyjnych krajobrazowo terenów;
– Wzmożona penetracja ludzka terenów lęgowych oraz łowisk oraz źle zaplanowane zagospodarowywanie turystyczne powodujące porzucanie stanowisk lęgowych;
– Zatrucia związane z odżywianiem się padliną;
– Napowietrzne linie energetyczne i siłownie wiatrowe powodujące rozbijanie się ptaków oraz porażenia prądem.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE