Trudno wyobrazić sobie Karpaty bez największego ssaka drapieżnego – niedźwiedzia brunatnego. Obserwacja niedźwiedzi w terenie jest niezwykle trudna ze względu na skryty tryb życia i rozległość ich areałów życiowych. Poszczególne tropy, ślady żerowania lub gawry są zazwyczaj wykrywane przypadkowo.
Liczebność
W Polsce niedźwiedzie występują tylko w Karpatach. W polskiej części Karpat wyróżniono 5 ostoi niedźwiedzia brunatnego: Beskid Żywiecki; Tatry; Beskid Sądecki, Gorce i Pieniny; Beskid Niski oraz Bieszczady. Na podstawie szacunków wykonywanych corocznie przez jednostki Lasów Państwowych, na obszarze 53 4818 ha objętych projektem żyje niemal 200 niedźwiedzi.
Opis gatunku
– Masa ciała: 140–190 kg
– Długość ciała: 160–220 cm
– Wysokość w kłębie: 92–135 cm
– Dymorfizm płciowy: zaznaczony, samce są większe od samic
– Odżywianie: mięsożerca, drapieżnik
– Tryb życia: samotniczy
– Długość życia: 30–40 lat
Biologia i ekologia
Niedźwiedź brunatny jest typowym gatunkiem prowadzącym samotniczy tryb życia. Dojrzałość płciowa osiągana jest w wieku od 2,5 do 4 lat. Niedźwiedzie mają okres godowy zwykle raz w roku, od początku maja do początku lipca. Samice w wieku rozrodczym kopulują z kilkoma partnerami, co może powodować, że każde z młodych tej samej matki ma innego ojca. Młode rodzą się w gawrze podczas snu zimowego (XII-III). W miocie może być od 1 do 3 młodych, rzadko więcej. Aż do momentu uzyskania samodzielności opiekuje się nimi wyłącznie matka. Niedźwiedzie aktywne są na obszarach bezludnych głównie w dzień, na terenach o dużym zaludnieniu żerują i przemieszczają się najczęściej wczesnym rankiem i wieczorem oraz w nocy. Okres normalnej aktywności i żerowania tego gatunku przypada na wiosnę i lato. Jesienią niedźwiedzie intensywnie żerują dla zgromadzenia odpowiedniej warstwy tłuszczu na zimę. Zimę niedźwiedź spędza w gawrze, czyli w dobrze zabezpieczonym legowisku. Sen zimowy niedźwiedzia nie jest pełnym letargiem i zwierzę w każdej chwili może go przerwać i podjąć aktywne życie. Niedźwiedzie są wszystkożerne, zjadają korzenie, kłącza, bulwy, owoce, orzechy i nasiona drzew, bezkręgowce, a także kręgowce. Na obszarach, gdzie żyją w pobliżu ludzkich siedzib, istotnym składnikiem jest pokarm pochodzenia antropogenicznego. Niedźwiedź brunatny jest gatunkiem o ogromnych wymaganiach przestrzennych, ale też dużej umiejętności wykorzystywania różnorodnych siedlisk. Areały samców są zazwyczaj znacznie większe od areałów samic, jedne i drugie nakładają się w mniejszym lub w większym stopniu. Wielkość areałów samców w Bieszczadach szacuje się na 520–1540 km2, a samic na 670 km2.
Ochrona i zagrożenia
Niedźwiedzie związane są przede wszystkim z lasami. Ze względu na ich ogromne wymagania przestrzenne, powierzchnia kompleksów leśnych powinna być odpowiednio duża. Dlatego też korzystne jest zachowanie rozległych i spójnych kompleksów leśnych, na których istnieje możliwość swobodnego poruszania się drapieżników.
Prawo międzynarodowe
– Dyrektywa Siedliskowa – Załącznik II i IV
– Konwencja Berneńska – Załącznik II, rekomendacja 74
– Konwencja Waszyngtońska (CITES) – Załącznik II
– Rozp. Rady (WE) 338/97 – Załącznik A
Prawo krajowe
– Ochrona gatunkowa – ochrona ścisła – gatunek wymagający ochrony czynnej
– Strefa ochrony okresowej: miejsce gawrowania i obszar w promieniu do 500 m od tego miejsca w terminie 1.11–30.04
Kategoria zagrożenia IUCN
– Czerwona lista IUCN – LC (ang. least concern)
– Czerwona lista zwierząt ginacych i zagrożonych w Polsce (2002) – NT (ang. near threatened)
– Polska czerwona księga (2001) – NT (ang. near threatened)
– Czerwona lista dla Karpat (2003) – EN (w Polsce – EN) (ang. endangered)
——————————————————————————————————————-
BROWN BEAR Ursus arctos
It is hard to imagine the Carpathians without their largest mammal – the brown bear. Bear observation in the field is extremely difficult due to their secretive lifestyle and large territories. Individual trails, feeding traces, or lairs are usually found by accident.
Numbers
In Poland, bears live only in the Carpathian Mountains. In the Polish part of the Carpathians, 5 brown bear refuges have been found: Żywiec Beskids; Tatra Mountains; Beskid Sądecki, Gorce and Pieniny Mountains; Low Beskids and the Bieszczady Mountains. Based on annual estimates by various units of the State Forests, 53 4818 ha covered by the project is home to almost 200 bears.
Species Description
– Body Mass: 140–190 kg
– Body Length: 160–220 cm
– Shoulder Height: 92–135 cm
– Sexual Dimorphism: visible, males are larger than females
– Nutrition: carnivore, predator
– Lifestyle: solitary
– Lifespan: 30–40 years
Biology and ecology
Brown bears are a typical solitary species. They reach maturity at ages between 2.5 and 4 years. Their mating season is usually once a year between the beginning of May and the beginning of July. Females of reproductive age mate with several partners, which makes it possible that each of the cubs of a single mother has a different father. The cubs are birthed in the lair, during winter hibernation (December-March). A single litter may range from 1 to 3 cubs, rarely more. Until they can fend for themselves, the cubs remain with their mother. Bears are active in deserted areas, mostly during daytime, in populated areas they feed and move mostly in the early morning, in the evening and at night. The regular activity and feeding period for this species is the spring and summer time. In autumn, bears feed intensively in order to develop an appropriate layer of fat for the winter. During winter, the bear stays in its well-protected lair. Hibernation is not a coma, and the animal may wake at any moment and resume active life. Bears are omnivores, they consume roots, rhizomes, tubers, fruit, seeds, invertebrates, and vertebrates. In areas where they live near humans, food of anthropogenic origin is also a main source of food. The brown bear is a species with huge spatial requirements, but also adaptability to various habitats. Male territories are usually significantly larger then female ones, both overlap to a lesser or greater extent. The territory size for males in the Bieszczady Mountains is estimated as 520–1540 km2, and for females, 670 km2.
Protection and hazards
Bears mostly reside in forests. Due to their tremendous spatial requirements, the forest complexes area should be adequately large. Therefore, it is beneficial to preserve the extensive and consistent forest complexes, where predators may move freely.
International law
– Habitat Directive – Appendix II and IV
– Bern Convention – Appendix II, recommendation 74
– Washington Convention (CITES) – Appendix II
– Regulation Council (EC) 338/97 – Appendix A
National legislation
– Species protection – strict protection – species requiring active protection
– Periodical protection zone: the lair and a radius of 500 m from therefrom between 1.11 and 30.04
IUCN threat category
– IUCN Red List – LC (least concern)
– Red List of vanishing and endangered species in Poland (2002) – NT (near threatened)
– Polish Red Book (2001) – NT (near threatened)
– Red List for the Carpathians (2003) – EN (in Poland – EN) (endangered)
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE